Grupi mercenar i Rusisë “Wagner” shpesh godet titujt kryesorë të mediave dhe kjo është bërë më e shpeshtë sidomos gjatë luftës në Ukrainë.
Bëhet fjalë për grupin që shpesh “vjedh” vëmendjen, kryesisht falë shefit të tij të hapur dhe të çmendur pas publicitetit, Yevgeny Prigozhin.
Por ka edhe të tjerë “ushtri me qira” të Rusisë.
Sipas mediave të huaja, shumë nga kompanitë ushtarake private të pasura dhe të fuqishme të Rusisë (PMC), rekrutojnë një përzierje të ish-forcave speciale, të burgosurve, ekstremistëve, endacakëve, të droguarve nga adrenalina dhe gjithçka tjetër në mes, që veprojnë në të gjithë botën.
Kjo sepse elitat “e kanë kuptuar se të kesh një PMC mund të marrësh përfitime nga Kremlini”, ka thënë për Euronews, Anton Shekhovtsov, Drejtor i Qendrës për Integritet Demokratik.
“Sepse nëse kontribuoni në përpjekjet e luftës [në Ukrainë], do të shpërbleheni”.
Në këtë drejtim, besniku i Putinit, Ramzan Kadyrov, thuhet se po planifikon të krijojë një PMC në krye të paraushtarakëve të tij, megjithëse dyshimet mbeten se sa e vërtetë është kjo.
Gjiganti i energjisë Gazprom dyshohet se ka krijuar gjithashtu dy ushtri private, të njohura si Fakel (pishtari) dhe Plamya (flaka), të cilat kanë për detyrë të mbrojnë asetet jashtë shtetit në vende si Siria dhe Ukraina.
Megjithatë, PMC-të nuk i përkasin vetëm elitave të Rusisë.
Grupi mercenar i Vëllazërisë Ortodokse, i lidhur me Kishën e fuqishme Ortodokse, thuhet se po lufton në Ukrainë për të mbrojtur Rusinë e Krishterë nga “një Perëndim dekadent që ka rrëmbyer Kievin”, ka thënë Dr. Stephen Hall, ligjërues i politikës ruse në Universitetin e Bath për Euronews.
Ndërkohë, ENOT është një “koleksion” i ekstremit të djathtë, ultra-nacionalistë, që luftojnë në Ukrainë që nga viti 2014, kur separatistët e mbështetur nga Rusia morën armët në lindje të Ukrainës.
Themeluesi i ENOT, Igor Leonidovich Mangushev – një nacionalist famëkeq i cili mbajti një fjalim publik duke mbajtur atë që ai tha se ishte kafka e një luftëtari ukrainas – u vra në shkurt nga një armë zjarri “stil ekzekutimi” në Ukrainën e pushtuar nga Rusia.
“Grupet mercenare të Rusisë janë të lidhura me shtetin”
Ndonëse nominalisht të pavarura, Hall mendon se PMC-të mund të ekzistojnë vetëm me bekimin e Kremlinit.
Ato janë në fakt të paligjshme sipas ligjit rus, i cili ndalon “rekrutimin, trajnimin dhe financimin” e një mercenari.
“Ata do të bëjnë gjithmonë atë që kërkon shteti”, ka thënë ai për Euronews, duke vënë në dukje se shumë ishin të ndërthurur thellë me FSB-në, shërbimet sekrete të Rusisë.
“Arsyeja pse grupi Wagner është [grupi mercenar] më i madh është se ai kishte sponsorizimin më të mirë, jo vetëm financiar por edhe mbrojtjen politike”, shtoi Shekhovtsov. “ENOT nuk mundën të gjenin një grup të mirë elitash që do t’i mbronte”, duke sugjeruar se kjo është arsyeja pse ata u shkatërruan përfundimisht.
Për Kremlinin, forca të tilla në hije “lejojnë” shtetin të angazhohet në aktivitete më të pista, të cilat ai mund t’i mohojë sepse janë teknikisht private.
Mercenarët janë gjithashtu shumë më pak të “rregulluar” se ushtritë konvencionale, duke u dhënë atyre liri më të madhe për t’u përfshirë në sjellje kriminale.
Siç vë në pah shkrimi i Euronews, ndryshe nga forcat e armatosura konvencionale, mercenarët kanë ndihmuar në maskimin e humbjeve ruse në Ukrainë, pasi ata rrallë llogariteshin në numërimin zyrtar të viktimave.
“… Siç mësoi Bashkimi Sovjetik gjatë Luftës afgane të viteve ’80, publiku priret të mërzitet shumë kur djemtë e tyre kthehen në shtëpi me qese trupash”.
Grupi mercenar Patriot është një shembull i kësaj.
I themeluar në vitin 2018, ai kontrollohet nga Ministria e Mbrojtjes dhe përbëhet nga shumë ish-anëtarë të forcave speciale ruse Spetsnaz, të cilët fitojnë një “shumë të lartë për standardet ruse” apo 5,600 euro në muaj, sipas Hall.
Megjithatë, ata thuhet se nuk marrin pensione apo përfitime për lëndime.
Patriot është përgjigja ushtarake ruse ndaj “popullaritetit në rritje dhe fuqisë negociuese” të Wagner.
Efektiviteti i tyre në fushën e betejës mbetet për t’u parë, por mercenarët nuk kanë lënë gjurmë të mëdha në luftë deri më tani, sipas Institutit për Studimin e Luftës me qendër në SHBA.
“Grupet mafioze që luftojnë njëri-tjetrin”
Grupet mercenare po fitojnë fuqi të konsiderueshme në Rusi, duke komanduar një numër të madh njerëzish dhe burime ushtarake, shkruan Euronews.
Disa janë të angazhuar në aktivitete ekonomike, si minierat në Afrikë, që vetëm sa forcon pozicionin e tyre.
“Për sa kohë që ata nuk i kalojnë vijat e kuqe, shteti është i mirë me ta sepse ato janë të dobishme”, vlerëson Shekhovtsov. “Por nëse ndërhyjnë në vendimet politike të palëve të interesuara, ata mund të mbyllen”.
-Tani për tani, ai tha se Kremlini mbetet mjaft i fuqishëm për t’i mbyllur ato nëse dalin nga linja.
Megjithatë, kjo mund të mos jetë gjithmonë kështu.
“Kjo do të varet nga rrjedha e luftës. Por me çdo humbje ushtarake në fushën e betejës, shteti rus do të fillojë të humbasë edhe më tej kontrollin e tij mbi këto grupe të ndryshme të armatosura”, shpjegoi Shekhovtsov.
Megjithëse Putin ishte ende në kontroll të tyre, ai përmendi shembullin e shefit të Wagner-it, Yevgeny Prigozhin, që sfidoi hapur Kremlinin, duke besuar se kjo do të kishte qenë “e paimagjinueshme” një vit më parë.
“Figurat brenda regjimit po shqetësohen gjithnjë e më shumë për të ardhmen”, mendon Hall, duke treguar kritikat për luftën dhe Putinin si nga Prigozhin ashtu edhe nga udhëheqësi çeçen Kadyrov.
“Duke krijuar këto kompani private ushtarake, Kremlini ka hapur një vrimë të zezë për vete. Ato nuk janë nën përgjegjësinë e shtetit, sepse shteti nuk i paguan ato”.
“Nëse Putini humbet pushtetin, do të bëhet njëjtë sikur macet që luftojnë në një thes. Po flasim për Game of Thrones, por me armë bërthamore”.
