35 vjet më parë, më 12 qershor 1987, Presidenti I Shteteve të Bashkuara, Ronald Reagan në fjalimin e tij në Berlinin Perëndimor i bëri thirrje, ish-udhëheqësit komunist të Bashkimit Sovjetik: “Z. Gorbaçov, shembe këtë mur!”. Ishte kjo një kërkesë e një Presidenti amerikan që që hyri në historinë botërore. Por sot, fatkeqësisht, agresioni ushtarak i Rusisë putiniste në Ukrainë na kujton në mënyrë të dhimbshme, se paqja e shpresuar asokohe duket edhe sot një mundësi e largët për Evropën dhe për botën. Po sjell në kujtesë këtë fjalim historik të ish-Presidentit Reagan nëpërmjet një shkrimi që kam botuar në Qershor, 2012, por me disa përditësime për ta bërë më aktual. ZGJOHU O SHQIPTAR! Kujdes këlyshët e Rusisë!
Fjalimi që i dha fund luftës së ftohtë thirrja që ndryshoi botën: “zoti Gorbaçov, shembe këtë mur’’
Kur Z. Ronald Reagan filloi nga detyra e presidentit të Shteteve të Bashkuara në janar,1981, qindra miliona njerëz nga perandoria komuniste e ish-Bashkimit Sovjetik dhe Evropa Lindore vuanin nën diktatura të ndryshme regjimesh komuniste. Regjimi komunist sovjetik kërcënonte botën me mijëra armë bërthamore dhe ndihmonte lëvizjet komuniste anë e mbanë botës, të cilat përpiqeshin që, me forcë, të vendosnin në fuqi regjime komuniste në shtete të ndryshme të Afrikës, Azisë dhe Amerikës Latine.
35 vjet më parë, me 12 Qershor 1987, Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Ronald Reagan viziton Berlinin dhe para portës Brandenburg mbajti fjalimin historik, ndoshta, sipas disa ekspertëve më i rëndësishmi i presidencës së tij, me të cilin sfidoi botën komuniste dhe udhëheqësin e atëhershëm sovjetik, Mikhail Gorbaçov duke iu drejtuar me fjalët:
“Zoti Gorbaçov, në qoftw se kërkon paqe, në qoftw se dëshiron begati për Bashkimin Sovjetik dhe Evropën Lindore, n ëqoftw se kërkon liberalizim, eja tek kjo portë. Zoti Gorbaçov, hape këtë portë. Zoti Gorbaçov, shëmbe këtë mur.”
Presidenti Reagan, në atë fjalim, që sipas gazetës më të madhe gjermane Bild, “ndryshoi botën”, ka thenë gjithashtu se “Krushçovi më 1950-at kishte parashikuar se do të ‘varroste’ Perëndimin. ”Por”, ish-presidenti amerikan ka theksuar në atë fjalim se, “në Përendim sot ne shohim një botë të lirë e cila ka realizuar një nivel begatie dhe mirëqenieje për popujt e vetë, e pa shembullit në histori. Në botën komuniste, ne shohim dështime, prapambetje teknologjike, rënie të standardeve në shëndetësi, madje edhe mungesë ushqimi. Sot, Bashkimi Sovjetik gjithnjë nuk mund të ushqej popullin e vet. Kështu që, para botës sot shpaloset një e vërtetë e pashmangshme dhe e pamohueshme: se liria të çon drejtë begatisë, se liria zëvendëson armiqësitë e vjetra midis shteteve. Liria është fituesja’’, ka thënë, ndër të tjera, Presidenti Reagan, 35 vjet më parë në Berlin.
Parë historikisht, në të vërtetë, ky fjalim ishte në vazhdimësi të politikës së jashtme anti-komuniste të Presidentit Reagan, tonin e së cilës ai e kishte përcaktuar në një fjalim tjetër që kishte mbajtur pesë vjet më parë në Pallatin Uestminstër të Londrës, ku ka deklaruar para botës shpresën e tij, “Për marshimin e lirisë dhe të demokracisë”, duke thënë se bota gjendej në një pikë-kthese historike, se komunizmi si ideologji politike dhe ekonomike, ka nwnvijuar ai, kishte dështuar, pikërisht sepse shtypte lirinë dhe nuk respektonte të drejtat e popujve që sundonte.
Fjalimi historik i Presidentit Reagan në Berlin 35 vejt më parë, nuk i drejtohej, pra vetëm Berlinit dhe Gjermanisë, por gjithë botës komuniste, duke venë në pyetje legjitimitetin e regjimit sovjetik dhe të gjitha regjimeve komuniste të Evropës Lindore e Qendrore. Nga fundi i vitit 1989, pothuaj të gjitha diktaturat komuniste në Evropën Qendrorë e Lindore ishin përmbysur dhe më 1991, Bashkimi Sovjetik u shpërnda dhe shumica e vendeve të reja të pavarura ish-sovjetike, filluan të marshonin drejtë demokracisë.
Fjalimi i Presidentit Reagan, që për kohën konsiderohej si një sfidë e guximshme dhe serioze ndaj ish-udhëheqësit sovjetik Mikhail Gorbaçov, një thirrje, që të provonte me vepra se ai ishte serioz rreth politikës reformiste të “Perestrojkës’’ dhe “Gllasnost-it’’, që predikonte në atë kohë udhëheqësi sovjetik. Sipas shumë historianëve, ky fjalim shikohet gjithashtu si një pikë-kthese në periudhën e luftës së ftohët, sepse nxiti dhe rriti moralin dhe shpresat, jo vetëm në Gjermaninë Lindore, por dhe anë e mbanë Evropës Lindore dhe Qendrorë, pasi, sipas tyre, kjo ishte një thirrje për t’u zgjuar dhe për të rivendosur ndërgjegjen.
Fjalimi, që disa e patën konsideruar si provokues për kohën, dihet tani se kishte shkaktuar mosmarrëveshje madje edhe në radhët e zyrtarëve të administratës së Presidentit Reagan, disa javë para se të mbahej në Berlin. Fjalimi ishte shkruar nga një shkrimtar në moshë të re i Shtëpisë së Bardhë i quajtur Peter Robinson. Por këshilltarët e lartë të brendshëm dhe diplomatikë të Presidentit Reagan kundërshtonin përdorimin, pikërisht të thirrjes tani të famshme, “Zoti Gorbaçov, shembe këtë mur….’’. Sepse mendonin ata, një thirrje e tillë publike nga Presidenti Reagan do të dobësonte pozicionin politik të Zotit Gorbaçov, në Kremlin. Por sipas ish-ndihmësit të tij, Ken Duberstinë, me gjithë kundërshtimet nga këshilltarët e tij më të lartë, Zoti Reagan, më në fund, vendosi vetë që kjo thirrje të mbetej pjesë e fjalimit, ndonëse sipas tij, “do të ç’mendë diplomatët e Stejt Departamentit, por me gjith këtë, unë do ta përdorë’’, u kishte thënë Reagan këshilltarëve të tij të ngushtë.
Presidenti Reagan dhe para se të bëhej president i Shteteve të Bashkuara ishte shprehur se Muri i Berlinit nuk duhej të ishte ndërtuar kurrë. Si guvernator i Kalifornisë ai kishte mbajtur qëndrimin se telat me gjemba që komunistët kishin vendosur fillimisht për të ndarë Berlinin perëndimor nga ai lindor, duhej të ishin hequr menjëherë. Ai kishte shprehur gjithmonë neveritjen e tij me ndërtimin e Murit të Berlinit dhe ishte i vendosur të bënte çdo gjë të mundur për ta rrëzuar atë mur --megjithëse skeptikët ishin të shumtë si në Evropë, ashtu edhe në Amerikë se shembja e atij muri mund të sillte ndonjë ndryshim të madh në Berlin ose në Evropë.
Në këtë 35 vjetor të fjalimit, mund të thuhet se të gjithë skeptikët ishin gabim dhe se Presidenti Reagan kishte të drejtë. Ish-këshilltari i Presidentit Reagan për çështje të sigurimit Kombëtar, Frank Carlucci është cituar të ketë thënë para se të mbahej fjalimi, se thirrja që Presidenti Reagan i bëri ish-udhëheqësit sovjetik për të shembur Murin e Berlinit, “Është një fjali shumë e mirë, por një gjë e tillë nuk do të ndodhte kurrë.” Megjithëkëtë, ky fjalim sot konsiderohet si njëri ndër më të rëndësishmit në historinë e Amerikës, e ndoshta edhe në historinë e botës.
Më 12 Qershor, 1987 Presidenti Reagan duke mbajtur fjalimin e tij historik drejtuar banorëve të Berlinit Perëndimor dhe gjithë botës.
35 vjet pas fjalimit të Presidentit Reagan në Berlin, bota përballet sot me probleme të reja politike, ekonomike dhe të sigurimit. Madje, madje këto sfida, në krahasim me ato të shekullit të kaluar, mund të jenë edhe më të mëdha e më të rrezikshme dhe më të pa-parashikueshme. Për tu ballafaquar me këto sfida, Shtetet e Bashkuara dhe bota kanë nevojë për një udhëheqës si Ronald Reagan, i cili me optimizmin dhe vendosmërinë e tij, me besimin në vlerat, aftësitë dhe fuqinë e këtij vendi, do të mund të përballet dhe të përballojë sfidat e sotme kombëtare dhe ndërkombëtare.
*Ribotim – botuar nga autori, origjinalisht, në Qershor, 2012
