Një shuplakë e mirë e dorës tashmë merr e hapet të përgjakte qiellin. Shpërndahet kuqërremtë përmbi malet ende me borë, në të cilat strukeshin shtëpitë e thjeshta, me nga disa fëmijë të njërit e të tjetrit, me nga një qen e shumë dëshira të çelura e të pa realizuara. Bëhen ende të flenë. Një Avdi me një litar në dorë e një Avdi ngadalë hyjnë në mëngjesin e freskët.
Kroi i gurit rridhte prajshëm e uji ikte e humbte me ritëm të njohur, rridhte e humbte mes gurësh të ashpër të bjeshkës. Gjeli plak me pupla të përndezura kishte ngritur kokën e i hapte dhe i rrihte krahët e bukur, e ndiqte jehonën e këngës së vet, nën të në ahur mushka çukërmonte ndopak tokën e ashpër.
-Zot,- ia përkëdhelte qafën dhe lafshën gjelit e mendonte, - çfarë do të ngjet me malet pa këngën tënde të mrekullueshme. Më duhet të të qes në Pazar e veç teje tjetër gjë nuk kam për të shitur... – fliste një Sadri me sy të përlotur. Ndjente dhembje në shpirt për gjelin, të cilin e kujtonte ende ndërsa ishte i vogël, zog.
-Kush do t'i zgjoj malet nga gjumi me këngën që s'do të jetë këtu të jehojë nga ky mëngjes?
Të dy të veshur me aba. Një Sadri e një Avdi. Te të dy rrihte zemra me hov. Njëri e shtrëngonte mushkën e tjetri ia përkëdhelte lafshën e kuqe të gjelit. Qeni i liruar nga zinxhirët bredhte pandërprerë hapësirës së pjerrët, aty ku harkohej gardhi me thupra i kopshtit të vogël. E prapa gardhit ndritnin sytë e fëmijëve të përlotur për gjelin që do të qitej në treg e nuk do të këndonte, t'i zgjonte këta male nga heshtja e rëndë, të prekur vetëm nga fjollat e borës e erërat e ashpra të dimrit. Gjeli s'do të këndojë më, veç një fyell bie nga brigjet përballë, për ta shprehur dashurinë për ndonjë cucë të panjohur ende në këtë pjesë të botës së shkëputur.
-Të ikim , - tha një Avdi.
-Ia lidha këmbët gjelit e ia mora në dorë, -tha një Sadri.- Ikim!
Njëri pas tjetrit, një Sadri e një Avdi, qeni, mushka e ngarkuar me dy dengje drurësh dhe monopatet para tyre lëviznin majtas e djathtas për të zbritur në qytet, gur më gur, të ndritura nga ngjyrat e ndezura të borës dhe drithërimet e përgjakshme të ditës.
Tashmë agonte tërësisht dhe dendur në bjeshkë. Shaljanët po zbritnin monopateve, të lodhur , e, edhe të përgjumshëm, (ndoshta) – nga po ndërronin me mund shalët thatuke të këmbëve, një hap me kalin e ngarkuar me dengje të drurëve, të arrijnë në qytetin e xehetarëve – në treg apo rrugicave në kalldrëme të bredhin (mbase) t'i shesin sa më herët drutë. E – për dritë e diell, nga tash zbresin, ngjitën, të kryejnë edhe ndonjë punë në shtëpi.
-Preva këto dru para dy a tri javësh, - theu heshtjen një Sadri.
-Nuk vlen dhe të thahen mirë.- ndërhyri një Aydi.
-Ende s'janë tharë mirë, e — (sa rëndë i vijnë kafshës), fare nuk e kam të qartë a do t'i përballojë deri në treg...
– Na pret rrugë e largët deri te xeherorja.
- S'do t'i jap (po qoftë dhe në shtëpi t t'i kthej prapë) siç bëra herën e kaluar, besa..., - fliste kokulur një Avdiu, që i ecte krahas, ai zeshkani me plis (në koke) përreth te vruguar nga djersët e motet.
- Aq sa kanë hakun de, - ndërhynte ai, që i ecte krahas, me gjel në dorë.
(...unë, që kisha mplakur natë malësi, po mendoja: për gjelat që rrahin krahët para këngës, për të përditshmen në rrafshnaltë , për krojet e ftohta. për bukën e malësorëve, për gjithë atë që zbardh në ag me ata, që harkojnë jetën nën hije të maleve, për druvarët, me të cilët po zbritsha dhiareve për në qytet).
Për krah më ikte një karvan i tërë i heshtur. I ndiqte monopatet një Sadri e një Avdi, një qen e një qenë dhe një mushkë e ngarkuar me dru.
Te kroi me ujë të ftohtë ndalëm pak për ta shuar etjen. Qeni lodronte mes nesh, ndërsa mushka kulloste ndonjë fije bari të mbetur ende të gjelbër mes gurit e gurit. E herë tjetër dhe përtypte ndonjë copëz borë.
Lëvizëm prapë monopatet në të majtë, të zbrisnim në tregun e vogël të Stan Tërgut.
- Herën që iku shita një kalë dru. S'u shtrydha shumë në Pazar. Të kthehesha doja sa më parë në shtëpi. Këtë herë s'do mundem ashtu. Do të ndrydhem, e shtrydhem, si ata të qytetit, që i blejnë e s'i blejnë... ç't'i bësh?!
-Të shkruar e kemi kështu këtë gjakshkrim|
-More, hakun lype, e i shite s'i shite, s'ke ç' bësh, - me zë më të ulët e shkurt prapë po ndërhynte ai, që i ecte krahas, me gjel në dorë
-... drutë janë të mira. Këtë herë ka më shumë në shpinë të kafshës, afro gjysmë metri dru ka, cok... - derisa Një Avdi po qante hallet e veta, papritur rrëshqiti dhe ra nën këmbë të mushkës. Një Sadri e lëshoi gjelin nga dora dhe iu afrua t'i ndihmojë.
-Nuk më gjen gjë, - përnjëherë u ngreh ai dhe eci . Ai e mori gjelin nga toka e pa bëzë i ecte krahas. Natyrisht me gjel në dorë. A thua çfarë po mendonte: ndoshta për gjelin. „...e ti, me atë gjel, kah?!" – i ikte me jehonë mendimi frymës që ikte lart përmbi degët cullake të drurëve cullake, të cilat të zhveshura e mbanin qiellin në gishtat e vet të thatë.
-Pazarin që iku s'shkuan keq drutë. Ndoshta dhe këtë herë do të shiten mirë. Do të shtoj edhe diçka nga xhepi e... ndoshta do t'u blejë fëmijëve ndonjë laps e fletore. Kush e di, s'do të mund të zbres disa javë në qytet, tash ka mjaft punë në male dhe borë e madhe bie, — po i fliste Avdiu, pa i thënë dot, “... e ti, me atë gjel, kah?!” “... e ti, me atë gjel, kah?!”
Prapë Një Avdi për vete, e, tek dhembte dhëmbi-gjuhën. Me atë je jetën e vet , jetëmbetjen-shkëmb, me thellësi vetanake. E Një Sadri, po mendoja unë – një hije tjetër, e dytë, derisa po përkundeshim në zbritje, si të harruar kurrizeve e shpatullave të bjeshkës.
E Sadriu? E Sadriu, prapë po mendoja unë.
Çfarë ka?
Mërroli vetullat e trasha, mblodhi lëkurën në ballë, e — ngul në sy shikoi shokun, atë zeshkanin me plis të vruguar për rreth nga djersët e motet.
-Po ti, or Avdi, lehtë e ke. Mirë i ke punët. Mund të fitosh nesër, nëse humb sot... fiton ti, fiton me dru!
Sadriu tash po ndiqte rrugën kokulur.
Karvani zgjatet i lakuar gjysmë shpateve.
Shkëputur aty e këtu nga tërësia e vetvetes, me sy në kaltri të pakufishme të jetës. Me përbërje nga njeriu e guri, nga kafsha e druri.
Një!
E Një Avdi plak në hap me kalin e ngarkuar me dru, e Një Sadri me gjel në dorë, e një i tretë, thatak, që s'ia dinim as emrin e as mbiemrin me frymën e ngrohtë trazonin qetësinë e çdo gjëje që i rrethonte, ende të fjetur sa po agonte në bjeshkë. Kuqërremtë.
Një karvan ...në zbritje të rëndomtë!
S' përfundon këtu asgjë. Vetën fillon çdo herë, zbritja në treg – (në qytetin e xehetarëve) e shaljanve të shesin drutë, vezët e bulmetin, të shesin pemët e për dritë e diell të kthehen në kurrizet e bjeshkëve, tek i pret harku i jetës që po ndryshon edhe nëpër male.
Të gjithë si një prapë, në kthim, si t'ia bëjnë të shtunën e ardhshme, çka të nisin në treg: prapë dru (me siguri), prapë vezë e pula, e ... rrugës së re, se – të zbresësh si motit në qytet, për të shitur një dang dru o një gjel – s'e paguan barra qiranë!
-Më mirë një farë në tokë se të shihesh në qytet.
I fryhet një damar në ballë Një Sadri. Pështyn. Shqelmon me mllef. Tërë ditën gjelin nuk e shitën. E shikuan nga dergjet në pazar. E shikoi hijen e vet. Mori të gërmuqet. Ia zgjidhi këmbët gjelit. Ai eci pak kuturu e pak më vonë fluturoi, fluturoi qiellit mbi pemë, fluturoi, fluturoi...
-Ja, çfarë bere me gjelin?
-Gjeli fluturoi mbi brigje e lugina të mos ndahet nga malet e veta të vjetra.
- E shikon, gjeli iku, ore!
-Gjeli ik te shpirti i vet, te kënga e vet.
Ja, tashmë ata ktheheshin papritur, ngjitnin monopatet në male. Gjelin nuk e shitën, veç nuk vuanin për atë. Gjeli i kuqërremtë do t\i zgjojë malet nga gjumi.
IV (Shkrep i vjetër, mal me borë)
Pa darkë, uritur e etur, bie në gjumë.
As zgjuar e as fjetur, i shkallmuar fare,
Zbret dhe ngjitesh ende nëpër dhiare.
Ëndërron nga lozin peshqit në lumë.
“Kikuriku”, bie zëri i njohur me mot.
Çel sytë, agu - lule qeshet në dritare.
Prek përreth vetes, i habitur fare –
Prej nga vjen ky këndim gjeli, im zot!?
Befas, ja... guraja dhe fëmijët në derë.
Çuni mban gjelin kokë lartë në dorë.
“Oh, mirë që s`e shite as këtë herë!”
Bie nga shtrati. ” S`do ta shes kurrë!
Është shkrep i vjetër ky, mal me borë.”
“E ti, ehej, gjithësia vetë je, or burrë!”
