Dita Ndërkombëtare e Kombeve të Bashkuara për Personat e Moshuar 2025 thotë UNIDOP, do të shërbejë si një platformë për personat e moshuar për të ndarë aspiratat e tyre, për të avokuar për mirëqenien e tyre dhe për të bërë thirrje për gëzimin e plotë të të drejtave të tyre njerëzore.
Përkujtimi i këtij viti, me temë "Personat e Moshuar Nxisin Veprimin Lokal dhe Global: Aspiratat tona, Mirëqenia jonë, të Drejtat tona", u zhvillua në Selinë e Kombeve të Bashkuara në New York City,të mërkurën, më 1 tetor 2025,
Eventi i këtij viti bëri që njohë dhe mbështesë rolin transformues që luajnë personat e moshuar në nxitjen e veprimeve si në nivel lokal ashtu edhe në atë global. Bazuar në "Planin Ndërkombëtar të Veprimit të Madridit për Plakjen", dhe trendet e fundit demografike, duke nxjerrë në pah personat e moshuar si ekspertë, avokatë dhe ndryshues në fusha të tilla si barazia shëndetësore, mirëqenia financiare, të drejtat e njeriut dhe rezistenca e komunitetit.
Kjo konferencë ka përfshirë fjalime dhe një diskutim të moderuar në panel që mbështetet në përvojat e jetuara dhe njohuritë rajonale për të promovuar dialogun gjithëpërfshirës të politikave. Theks i veçantë u tha se i është kushtuar avancimit të të drejtave të njeriut, forcimit të mbrojtjes ligjore, eliminimit të diskriminimit bazuar në moshë dhe promovimit të mjediseve gjithëpërfshirëse, ndërgjeneracionale dhe miqësore ndaj moshës që sigurojnë dinjitetin dhe pjesëmarrjen e plotë të personave të moshuar në shoqëri.
Dita Ndërkombëtare e Personave të Moshuar e OKB-së, e mbajtur në Sallën ECOSOC në Nju Jork, festoi rolin e tyre si arkitektë të komuniteteve, duke nderuar përvojën, qëndrueshmërinë dhe shërbimin e tyre. E koordinuar për të tretin vit radhazi nga shqiptaro amerikania Arjanita Elezaj, anëtare e Bordit Ekzekutiv të Komitetit të OKB-së për Plakjen, kjo ngjarje bashkoi diplomatë si H.E. Francisco Tropepi (Argjentinë) dhe H.E. Paula Narváez Ojeda (Kili), akademikë dhe përfaqësues të shoqërisë civile për të promovuar aspiratat, mirëqenien dhe të drejtat e të moshuarve.
“Mosha është burim force,” deklaroi Elezaj, duke nxitur njohjen e personave të moshuar si udhëheqës përmes mentorimit ndërgjeneracional dhe mbrojtjes së politikave gjithëpërfshirëse.
Në SHBA, të rriturit mbi 50 vjeç kontribuojnë 8.3 trilionë dollarë në ekonomi, por përballen me 25% papunësi për shkak të moshizmit, siç theksoi Gary Officer, CEO i CWI Labs. Edilia Camargo, ish-specialiste e UNESCO-s dhe atlete 85-vjeçare, tregoi se si të moshuarit frymëzojnë përmes aktiviteteve sportive dhe angazhimit shoqëror.
Dr. Howard Tucker, neurolog 103-vjeçar, na këshilloi: “Mëso çdo ditë sikur do të jetosh përgjithmonë, dhe jeto sikur do të vdesësh nesër.”
Tema e vitit 2025, “Aspiratat tona, Mirëqenia jonë dhe të Drejtat tona”, pasqyroi Planin e Madridit për Plakjen, duke nxitur shëndetin, zhvillimin dhe mjediset mbështetëse, tha SH.T. Ambasadori Abdulaziz Alwasil - Përfaqësuesit të Përhershëm të Mbretërisë së Arabisë Saudite në Selinë e Kombeve të Bashkuara
Në Ballkanin Perëndimor Shqipëri, Kosovë, Maqedoni të Veriut dhe Mal të Zi personat në pension përballen me sfida si pensione të ulëta dhe qasje të kufizuar në shërbime shëndetësore.
Në Shqipëri, pensioni minimal prej 80 dollarësh e bën të vështirë përballimin e ilaçeve, ushqimeve dhe faturave të ujit e energjisë. Megjithatë, të moshuarit kontribuojnë duke mentoruar të rinjtë dhe duke ruajtur traditat.
Për shembull, në Shqipëri ata udhëheqin iniciativa komunitare për kohezion social, ndërsa në Kosovë ndërtojnë ura ndërkulturore.
Me popullsinë globale mbi 60 vjeç që pritet të arrijë 2.1 miliardë deri në 2050, zërat e tyre, veçanërisht të grave që përbëjnë shumicën, janë jetikë. Elezaj, si figurë frymëzuese, forcoi rolin e Shqipërisë në OKB, duke nxitur dialog global për politika që ngrenë dinjitetin e të moshuarve.
Konkluzione për një shoqëri gjithëpërfshirëse. Ngjarja nxori disa mësime kyçe:
Së pari, mbrojtja ligjore për të moshuarit duhet të kalojë përtej retorikës, duke garantuar qasje në shëndetësi dhe punësim. Së dyti, luftimi i moshizmit, siç theksoi Gary Officer, është kritik për të zhbllokuar potencialin e tyre.
Së treti, solidariteti ndërgjeneracional, i promovuar nga Jeanette Takamura, ndërton komunitete të forta. Në Ballkanin Perëndimor, kjo mund të përkthehet në programe ku të moshuarit ndajnë aftësi me të rinjtë. Së katërti, barazia gjinore është thelbësore, pasi gratë dhe burrat e moshuar përballen me sfida unike, veçanërisht në Shqipëri, ku premtimet politike për pensionistët shpesh mbeten të paplotësuara, duke lënë nevojat bazë të papërmbushura.
Së fundi, partneriteti me të moshuarit për Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm, siç u theksua nga Tanvi Patel, siguron që askush të mos lihet pas.
A mund të ndërtojmë një botë ku çdo moshë vlerësohet?
Le të frymëzohemi nga Dita Ndërkombëtare e Personave të Moshuar dhe nga aktivistja shqiptaro amerikane Ariana Elezaj për të krijuar komunitete ku të moshuarit udhëheqin me gëzim dhe impakt.
