Ish-presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, i konsideruar hero nga bashkatdhetarët për udhëheqjen e kryengritjes së viteve 1998-99 kundër sundimit serb që çoi në pavarësi, do të dalë në gjyq të hënën për krime të dyshuara lufte gjatë luftës.
Agjencia e lajmeve “Reuters” shkruan se një gjykatë speciale e Kosovës e ngritur në Hagë e paditi Thaçin në nëntor 2020 për 10 akuza për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit, duke përfshirë persekutimin, vrasjen, torturën dhe zhdukjen me forcë të njerëzve ndër të tjera gjatë kryengritjes.
Thaçi, 54 vjeç, dha dorëheqjen si president menjëherë pas kësaj dhe u transferua në paraburgim në Hagë. Tre nga bashkëpunëtorët e tij më të ngushtë, duke përfshirë dy ish-kryetarë të Parlamentit, përballen me të njëjtat akuza si ish-pjesëtarë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK).
Të katër ata akuzohen për pjesëmarrje në një “ndërmarrje të përbashkët kriminale … që kreu sulme të gjera ose sistematike” ndaj civilëve të pakicës serbe në Kosovë, si dhe kundër kundërshtarëve shqiptarë të Kosovës, kundërshtarë të UÇK-së.
Gregory Kehoe, avokat amerikan në ekipin mbrojtës të Thaçit, tha se prokurorëve do t’u jepen dy vjet kohë për të përfunduar paraqitjen e provave.
“Ky njeri sakrifikoi gjatë gjithë këtyre viteve dhe shpresojmë se ne do të jemi në gjendje ta nxjerrim atë në sallën e gjyqit dhe të tregojmë se ai ishte një njeri i ndershëm, i sinqertë dhe të sjellim lirimin e tij”, i tha ai Reuters-it.
Ndërsa luftimet u ulën në intensitet dhe forcat serbe u tërhoqën nga Kosova nën bombardimet e NATO-s, Thaçi e shkëmbeu uniformën e tij të gjelbër për një kostum blu dhe kravatë. Kur Kosova shpalli pavarësinë në vitin 2008, ai ishte kryeministër dhe në vitin 2016 u bë president.
Përpara gjykimit, në të gjithë vendin e vogël ballkanik mund të shiheshin billborde me fotot e Thaçit dhe ish-kryeparlamentarit Kadri Veseli me mbishkrimin “Heronjtë e Luftës dhe Paqes”.
Veteranët e luftës dhe grupet e tjera nacionaliste të Kosovës paralajmëruan një protestë në mbështetje të ish-të pandehurve të UÇK-së për të dielën.
Varre masive
Olgica Bozhaniq, një serbe e Kosovës, shpreson se gjyqi do të jetë një shans për të mësuar se çfarë ndodhi me dy vëllezërit, Todor dhe Lazar Kostiq, eshtrat e të cilëve u gjetën në një varr masiv në një fshat të Kosovës perëndimore në vitin 2005 – i cili mbulohet nga aktakuza.
“Nga rrëfimet e dëshmitarëve, ne e dimë se ata u morën nga shtëpia e tyre së bashku me të gjithë burrat nga fshati më 17 korrik 1998 dhe se ata u torturuan”, tha Bozhaniq për Reuters. “Por ne nuk e dimë se kur dhe si saktësisht u vranë. Ndoshta gjatë gjyqit do të marrim disa prova të reja që tregojnë detajet”.
Vëllezërit Kostiq ishin në një grup më të madh serbësh të arrestuar në korrik të atij viti dhe më vonë të vrarë në buzë të një shkëmbi dhe një xhip ushtrie u vendos mbi ta për të fshehur eshtrat e tyre, tha një hetues që foli në kushte anonimiteti.
Por në vitin 2005 një ekip ekspertësh mjeko-ligjorë të udhëhequr nga Kombet e Bashkuara zbuluan varrin masiv.
Së bashku me dy vëllezërit e saj, 15 nga kushërinjtë e Bozhaniqit u arrestuan dhe më vonë u vranë nga UÇK-ja, tha ajo. “Unë pres që të gjithë ata që janë përgjegjës për vrasjet të dënohen në mënyrë që të mos vrasin dhe torturojnë përsëri”.
Dhomat e Specializuara të Kosovës, me seli në Holandë dhe me staf nga gjyqtarë dhe avokatë ndërkombëtarë, u krijuan në vitin 2015 për të trajtuar rastet sipas ligjit të Kosovës kundër ish-pjesëtarëve të UÇK-së, transmeton Klankosova.tv.
Shumë shqiptarë të Kosovës besojnë se gjykata është e njëanshme kundër UÇK-së dhe e interesuar të denigrojë të kaluarën e saj.
Por Ehat Miftaraj nga Instituti joqeveritar i Kosovës për Drejtësi tha se gjykimi duhet të kuptohet si një rast “kundër disa individëve të ish-UÇK-së dhe jo një gjyq kundër UÇK-së apo vlerave që përfaqëson populli i Kosovës”.
Gjykata u krijua veçmas nga ish-tribunali i OKB-së për ish-Jugosllavinë, e cila ndodhej gjithashtu në Hagë, ku gjykoi dhe dënoi kryesisht zyrtarë serbë për krime lufte të kryera në konfliktet e Kroacisë, Bosnjës dhe Kosovës.
Më shumë se 13,000 njerëz, shumica e tyre shqiptarë të Kosovës, besohet se kanë vdekur gjatë luftës së viteve 1998-99, kur ajo ishte ende një provincë e Serbisë nën presidentin e atëhershëm Sllobodan Millosheviq.
Millosheviqi doli në gjyq para një gjykate të veçantë të OKB-së në Hagë për krime lufte kundër shqiptarëve të Kosovës në konflikt, por ai vdiq në vitin 2006 përpara se të merrej një vendim.
Disa zyrtarë të lartë serbë duke përfshirë shefin e atëhershëm të ushtrisë Nebojsha Pavkoviq dhe zëvendëskryeministrin Nikolla Shainoviq u dënuan me burgime të gjata për krime lufte në Kosovë.
Luftimet përfunduan pasi sulmet ajrore të NATO-s mbi forcat serbe dhe Kosova shpalli pavarësinë një dekadë më vonë, megjithëse Serbia vazhdon të refuzojë njohjen e shtetësisë së saj.
Kosova ka miratuar legjislacionin për të paguar avokatët – kosovarë dhe të huaj – për mbrojtjen e Thaçit dhe kolegëve të tij, dhe 16 milionë euro deri më tani kanë shkuar në fondin e tyre të mbrojtjes.
