“Sputnik Srbija”, e financuar nga Kremlini, ka një shtrirje të kufizuar në Ballkanin Perëndimor, por media ka gjetur një mjet për të përdorur mediat lokale për përhapjen e përmbajtjes së tij. Kështu e përmbledh një studim i fundit i “Qendrës së Përsosmërisë së Komunikimeve Strategjike” të NATO-s në Riga (NATO StratCom CoE).
“Anketimet e opinionit dhe mjetet e monitorimit të medias nuk e vendosin “Sputnik Srbija” në mesin e mediave kryesore të rajonit. Megjithatë, sipas ekspertëve vendas, ajo është në masë të madhe media më me ndikim e lidhur me Rusinë në Ballkanin Perëndimor, kryesisht për shkak të shpërndarjes së përmbajtjes së saj nga mediat lokale”.
Një nga kanalet e shfrytëzuara për të përhapur narrativa dhe dezinformata pro-Kremlinit është “Sputnik Srbija”, e cila operon nga Beogradi që nga viti 2015, ajo boton në serbisht, si në alfabetin cirilik ashtu edhe atë latin, transmeton “EU vs Disinfo”.
Duke analizuar ndikimin
Për të kuptuar më mirë rolin që luan “Sputnik Srbija” në mjedisin e informacionit të rajonit, NATO (StratCom CoE) jo vetëm që analizoi narrativat që ajo promovon, por gjithashtu gjurmoi se si përmbajtja që prodhon shpërndahet ose ribotohet nga media të tjera të Ballkanit Perëndimor.
Për këtë qëllim, NATO (StratCom CoE) ndërmori një studim gjithëpërfshirës të audiencës i cili ofron një kuptim më të mirë të zakoneve të konsumit të medias në të gjithë rajonin, analizon ndjeshmërinë e audiencës së Ballkanit Perëndimor ndaj keqinformimit dhe dezinformimit dhe teston narrativa specifike të promovuar nga Kremlini.
Hulumtimi tregoi se njerëzit në të gjithë Ballkanin Perëndimor preferojnë më shumë lajmet lokale dhe kombëtare sesa lajmet rajonale dhe ndërkombëtare. Rreth 10 për qind e audiencës së rajonit përdorin mediat ndërkombëtare si burim lajmesh dhe mediat ruse të sponsorizuara nga shteti si “Sputnik” dhe “Russia Today” (RT) nuk janë mediat ndërkombëtare më të preferuara në asnjë pjesë të Ballkanit Perëndimor.
Hulumtimi gjithashtu tregoi se pikëpamjet e mëparshme politike janë të rëndësishme. Ata që janë më të prirë të besojnë në narrativat antiBE dhe antiNATO deklaruan se ndjekin më shpesh “RT” dhe “Sputnik”. Përveç kësaj, “Sputnik” dhe “RT” zgjidhen më shpesh si burime lajmesh nga ata ndjekës të mediave ndërkombëtare që jetojnë në një pjesë të Republika Serbe (RS) të Bosnjës e Hercegovinës, nga serbët etnikë, nga ata që kundërshtojnë anëtarësimin në BE dhe ata që janë në favor të Rusisë si partner i politikës së jashtme.
Portalet lokale
Hulumtimi gjurmoi se cilat media ribotojnë përmbajtjen e “Sputnik” dhe zbuloi se ri-publikuesit më të shpeshtë të përmbajtjes së “Sputnik Srbija” përfshinin media lokale në Serbi, Mal të Zi, BeH dhe Kosovë, disa prej tyre edhe transmetues të shërbimit publik si “RTRS”, transmetuesi i shërbimit publik të entiteti të Republika Serbe. Sondazhi i opinionit tregoi më tej se shikuesit e “RTRS” më shpesh mund të gjenden në mesin e atyre që kundërshtojnë çdo formë marrëdhënieje me NATO-n dhe preferojnë bashkëpunim më të ngushtë me Rusinë dhe Kinën.
Në të njëjtën kohë, asnjë nga mediat me bazë në Kosovë të identifikuara në studimin e (StratCom CoE) nuk rezulton si mediat më të vizituara në sondazhin e opinionit publik IPSOS. Megjithatë, të dhënat tregojnë një dallim të qartë ndërmjet serbëve etnikë të Kosovës që konsumojnë lajme në gjuhën serbe dhe kryesisht nga mediat serbe dhe shqiptarëve etnikë që konsumojnë lajme në gjuhën shqipe.
Audienca e ndjeshme
Kur bëhet fjalë për hulumtimin mbi audiencat e ndjeshme, asnjë grup-moshë specifike nuk ishte vendosur të kishte qëndrime më të favorshme ndaj Rusisë dhe narrativave që ajo promovon. Megjithatë, hulumtimi identifikoi disa tendenca. Në nivel mbarëkombëtar, banorët e Serbisë shprehën nivelet më të larta të mbështetjes për narrativat e testuara antiperëndimore, ndërsa në Shqipëri dhe Kosovë këto narrativa kishin më pak gjasa të fitonin tërheqje.
Populli i Serbisë demonstroi gjithashtu qëndrime më të favorshme ndaj Rusisë sesa pjesa tjetër e rajonit kur u pyet për “partnerin e preferuar të politikës së jashtme”, “mbështetësin kryesor të huaj”, “faktorin e paqes, stabilitetit dhe sigurisë” dhe vlerësimin e përgjithshëm të marrëdhënieve aktuale.
Në një nivel më të gjerë, serbët etnikë në të gjithë rajonin (në BeH, Kosovë dhe Mal të Zi) u treguan se ishin më mbështetës të narrativave antiperëndimore dhe kanë më shumë gjasa të preferojnë marrëdhënie më të ngushta me Rusinë dhe Kinën sesa me NATO-n dhe BE-në. Gjithashtu, ata të prirë për të besuar në teoritë e konspiracionit (të testuar në deklaratat e COVID-19) u treguan se kishin më shumë gjasa të besonin në narrativat pro-Kremlinit.
Ndërsa ky projekt kërkimor u fokusua kryesisht për Rusinë, Kina vazhdoi të shfaqej si një partner i favorizuar në të gjithë rajonin (përveç Shqipërisë dhe Kosovës). Bazuar në sondazhet e opinionit publik të kryera si pjesë e këtij hulumtimi, Kina ishte partneri më i preferuar i politikës së jashtme në Serbi.
Një gjetje shtesë është se edhe pse përfshirja e Kinës në vendet e Ballkanit Perëndimor është rritur ndjeshëm në vitet e fundit, ajo nuk është njohur si ushtruese e ndikimit në opinionin publik vendas siç bëjnë SHBA, Serbia, Rusia, BE, NATO dhe Gjermania. Aktivitetet e Kinës rezultuan të shihen kryesisht në një këndvështrim pozitiv ose neutral, tregoi hulumtimi, dhe synimet e saj në rajon aktualisht nuk po vihen në dyshim dhe as nuk perceptohen si kërcënuese.
Kur bëhet fjalë për mbështetjen lokale ndaj manipulimit të informacionit, sondazhet e opinionit publik treguan se njerëzit në Ballkanin Perëndimor (edhe pse në një masë më të vogël në Shqipëri dhe Kosovë) kryesisht e njohin keqinformimin dhe dezinformimin si një kërcënim që mund të manipulojë opinionin publik. Shumë njerëz treguan se i kushtojnë vëmendje burimeve të informacionit që ata konsumojnë, veçanërisht në Serbi dhe Mal të Zi.
