Raporti i fundit në serinë e BIRN për gazetarët e vrarë gjatë luftërave në Jugosllavi shqyrton rastin e reporterit të gazetës Ismail Berbatovci, i cili u zhduk pa gjurmë pasi shkoi të intervistonte një oficer të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës në vitin 1998.
Ismail Berbatovci mbylli derën e banesës së tij në qytetin e vogël të Kosovës, në Lipjan, për herë të fundit në mëngjesin e 23 korrikut 1998.
Gruaja e tij, Peme, kujton se ai doli për të bërë një intervistë me Ramë Bujën, një udhëheqës i lartë i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, UÇK, në bazën lokale të forcës guerile në malet aty pranë.
Konflikti i armatosur kishte zier tashmë prej disa muajsh midis guerrilasve të UÇK-së dhe trupave jugosllave dhe policisë serbe të kontrolluar nga regjimi i Presidentit Slobodan Millosheviç.
Berbatovci ishte korrespondent i gazetës së përditshme me bazë në Prishtinë, Rilindja dhe kryeredaktor i revistës mujore Fjala Jonë; ai gjithashtu shërbeu si shef i zyrës lokale të Qendrës Informative të Kosovës, një media që ishte e lidhur me partinë politike Lidhja Demokratike e Kosovës, LDK. Në atë kohë, LDK-ja dhe UÇK-ja ishin të përfshirë në mosmarrëveshjen e tyre të ashpër rreth asaj se si ta zhvillonin luftën kundër sundimit represiv serb.
Me afrimin e mbrëmjes, Pemë Berbatovci vazhdoi të shikonte nga dritarja, të shikonte dhe të priste kthimin e të shoqit.
“Nuk kishte celularë në atë kohë dhe mendova se mund të kishte shkuar në shtëpinë e vëllezërve të tij në Dobrajë të Madhe. Por të nesërmen në mëngjes, dy nga vëllezërit e tij erdhën në banesën tonë dhe kuptova se diçka mund të kishte ndodhur”, tha ajo, shkruan BIRN, përcjell Bota sot.
Fqinjët e vëllezërve të tij u thanë se gazetari ishte ndaluar në bazën e UÇK-së në Blinajë, të cilën ai e kishte vizituar edhe disa ditë më parë për të organizuar intervistën me Bujën. “Hera e parë që shkoi atje ishte më 17 korrik, së bashku me Nazim Bllacën”, tha e veja e tij. Bllaca, një figurë kontroverse që më vonë u bë dëshmitar në rastet gjyqësore të pasluftës kundër shefave të UÇK-së, është kunati i motrës së Berbatovcit.
Zyrtarët e UÇK-së i thanë Berbatovcit të kthehej më 23 korrik. Ai u kthye për intervistë dhe më pas u zhduk dhe familja e tij ende nuk e ka idenë se çfarë ka ndodhur me të. Trupi i tij nuk është gjetur kurrë dhe askush nuk është ndjekur penalisht për zhdukjen e tij.
“Unë dhe kunati im takuam Fitim Selimin [udhëheqës i lartë i UÇK-së], i cili ishte shok i Ismailit. Ai na tha se kishte parë disa njerëz që e merrnin Ismailin me një makinë të kuqe. Sipas tij, Ismaili i ka kërkuar: ‘Fitim, bëj diçka!’ Por ai nuk na ka thënë asgjë tjetër”, ka thënë Peme Berbatovci.
“E kam pyetur nëse ka tentuar t’i bindë ata njerëz [të lirojnë Berbatovcin] por nuk më është përgjigjur”.
Më pas ajo u përpoq të zbulonte se çfarë i ndodhi burrit të saj duke iu afruar figurave të tjera me ndikim të UÇK-së.
“E pyeta edhe shokun e tij, i cili po ashtu ishte pjesëtar i UÇK-së dhe vjen nga ky qytet, Heset Sahiti. Ai më tha se për dy javë derisa ishte në paraburgim [Berbatovci] nuk e kishte prekur askush. Por ai tha se nuk ishte në dijeni se çfarë i ndodhi më pas”, tha ajo.
Sahiti tha për BIRN se e mori vesh shumë më vonë se Berbatovci ishte zhdukur.
“Gjithçka që mund të them është se kam dëgjuar për këtë rast pas luftës. Më vjen keq për rastin e tij, por nuk di asgjë”, këmbënguli ai.
Njëri nga vëllezërit e gazetarit të zhdukur, Nazmi Berbatovci, ka thënë se e ka pyetur Nazim Bllacën për zhdukjen, por as Bllaca nuk i ka dhënë asnjë informacion.
“Me Bllacën kemi lidhje familjare. E kam pyetur dy-tri herë por nuk ka bërë të ditur asgjë”, ka thënë Nazmi Berbatovci, shkruan BIRN, përcjell Bota sot.
Bllaca, një vrasës politik i vetë-rrëfyer, ka pranuar përfshirjen në dy vrasje politike pas luftës, ndërsa ishte pjesë e shërbimit sekret jozyrtar të Kosovës, SHIK, i cili doli nga radhët e UÇK-së. Ai ishte një dëshmitar kyç në dy gjykime të profilit të lartë – të njohura si Bllaca 1 dhe Bllaca 2 – në të cilat të afërmit e afërt të ish-komandantit të UÇK-së Azem Sylës u dënuan për vrasjen e një shqiptari të Kosovës që konsiderohej si bashkëpunëtor i Serbisë dhe disa tentativa për vrasje.
"Ai kurrë nuk ishte tradhtar"
Zhdukja e Berbatovcit u përmend një herë gjatë një gjyqi në Gjykatën Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë në Hagë, gjatë procesit kundër Fatmir Limajt, një komandant i UÇK-së gjatë kohës së luftës, i cili përfundimisht u lirua nga pafajësia në vitin 2005.
Fitim Selimi, i cili tani është kirurg i kraharorit dhe në atë kohë ushtronte profesionin e mjekut si dhe punonte si aktivist për të drejtat e njeriut, dëshmoi në gjyqin e Limajt dhe u pyet për periudhën kur ai drejtonte një klinikë të improvizuar për UÇK-në në Shalë, afër Blinajës, gjatë luftës.
Selimi është pyetur edhe për rastin Berbatovci. Prokurori i Tribunalit të Hagës e pyeti nëse i kujtohej që i kishte dërguar një mesazh familjes së Berbatovcit më 24 korrik 1998, “duke thënë se ai po mbahej nga UÇK-ja për t'u marrë në pyetje, por ai do të lirohej së shpejti”.
Selimi u përgjigj: “Kurrë, kurrë”.
I pyetur sërish për rastin nga BIRN, Selimi nuk pranoi të komentonte, përveçse përsëriti se nuk kishte folur me familjen e Berbatovcit: “Vetëm pas luftës kam dëgjuar për zhdukjen e tij”, këmbënguli ai.
Ish-udhëheqësi i UÇK-së, Ramë Buja, tha se intervista që Berbatovci kishte planifikuar ta bënte me të në Blinajë nuk ka ndodhur kurrë dhe se vetëm pas luftës ka dëgjuar se gazetari kishte shkuar në bazën e UÇK-së për të biseduar me të.
“Ismaili ishte miku im. Ishte gazetar dhe patriot. Ajo që më ka rënduar është fakti që askush nuk më ka lajmëruar se ka ardhur një gazetar për të më intervistuar. Ajo që kam dëgjuar pas luftës është se gjoja policia serbe e ka sjellë pranë postblloqeve tona [UÇK-së] dhe një nga ushtarët tanë e ka marrë pasi u ka thënë se donte të bënte një intervistë me mua,” shpjegoi Buja.
“Nuk e di se çfarë ka ndodhur me të. Pas luftës, gruaja ime më tha se gruaja e tij kishte kontaktuar me të dhe kishte kërkuar ndihmë për të mësuar për fatin e Ismailit, sepse ai ishte larguar nga shtëpia e tij për një intervistë me mua. Unë u trondita sepse imagjinova se si diçka e keqe mund t'i kishte ndodhur atij", shtoi ai.
Buja tha se ndihet keq që familja e Berbatovcit ka vuajtur që nga zhdukja e tij.
"Dikush mund t'i ketë quajtur ata tradhtarë, por ai kurrë nuk ka qenë i tillë", tha ai.
Shqiptarët e Kosovës, të afërmit e të cilëve u vranë ose u ndaluan nga UÇK-ja, shpesh konsideroheshin si bashkëpunëtorë ose tradhtarë të serbëve nga bashkëkombësit e tyre shqiptarë të Kosovës.
Peme Berbatovci kujton se para zhdukjes së tij, bashkëshorti i saj shpeshherë ndalohej nga policia serbe derisa ai punonte si gazetar.
"Ai u rrah, por ai nuk u tremb kurrë", tha ajo.
“Ai ishte i apasionuar pas punës së tij. Prandaj dy fëmijëve tanë i vuri emrin e gazetës që punonte – Rilindja për vajzën tonë dhe Rilind për djalin tonë”.
Behar Zogiani, një nga kolegët e Berbatovcit në Rilindje, tha se ata njiheshin më shumë se 15 vjet, shkruan BIRN, përcjell Bota sot.
“Ai ishte i apasionuar pas punës dhe nuk ishte aktivist partiak. Ai ishte një gazetar i mirëfilltë që raportonte kryesisht nga vendlindja e tij”, tha Zogiani.
Berbatovci ishte gazetari i parë që u zhduk pa gjurmë gjatë luftës së Kosovës 1998-99, por rasti i tij nuk ka tërhequr vëmendjen e njëjtë si incidentet e tjera të mëvonshme.
“Për rastin e tij ka heshtur edhe nga LDK-ja. Nuk di si ta shpjegoj”, tha e veja e tij.
Së paku 15 gazetarë shqiptarë dhe serbë etnikë u vranë ose u zhdukën gjatë kohës së luftës dhe periudhës së pasluftës në Kosovë ndërmjet gushtit 1998 dhe majit 2005. Asnjë nga këto raste nuk është zgjidhur.
Jusuf Buxhovi, një gazetar në pension dhe ish-zyrtar i LDK-së, tha se beson se zhdukja e Berbatovcit ishte "e motivuar politikisht" për shkak të lidhjeve të tij me partinë përmes Qendrës Informative të Kosovës, ku ai bëri disa nga punët e tij. “Të gjitha indikacionet çojnë në atë drejtim”, pohoi Buxhovi.
Gjatë konfliktit të viteve 1998-99, pati një rivalitet serioz ndërmjet LDK-së dhe UÇK-së – një mosmarrëveshje që shkaktoi dhunë, me një seri vrasjesh që vazhduan në vitet e pasluftës.
Disa muaj pas zhdukjes së Berbatovcit, shefi i Qendrës Informative të Kosovës në Prishtinë, Enver Maloku, u qëllua për vdekje në janar të vitit 1999. Vrasja e tij nuk është zbardhur kurrë.
Buxhovi pretendoi se zyrtarët ndërkombëtarë dhe vendas e prishën hetimin për zhdukjen e Berbatovcit dhe pyeti nëse LDK-ja me të vërtetë dëshiron t'i shohë rastet e tilla të zgjidhen fare. LDK-ja asnjëherë nuk e ka akuzuar UÇK-në për vrasjen e Berbatovcit.
“Heshtja rreth këtij rasti është e pazakontë. Ajo ngre pyetje nëse disa liderë të LDK-së kanë qenë ndonjëherë të interesuar për të ndriçuar vrasjet politike”, tha Buxhovi.
Peme Berbatovci, e cila tani punon si mësuese në shkollën e fshatit në Dobrajë të Madhe, tha se ka bërë gjithçka që mundi për të vërtetuar se çfarë i ka ndodhur burrit të saj.
“Ka qenë një makth për ne për më shumë se dy dekada,” tha ajo.
Ajo shtoi se është intervistuar më shumë se dhjetë herë nga prokurorët ndërkombëtarë, por përkundër kësaj nuk është informuar për ndonjë zhvillim në këtë rast./BS/
