Është e qartë se zbatimi i marrëveshjes në Ohër të dy muajve më parë nuk do të jetë i lehtë, si dhe progresi në negociata po pengohet nga refuzimi i Kosovës për të formuar Asociacionin e komunave me shumicë serbe sipas draftit serb dhe gjithnjë e më shumë po qarkullojnë raporte se në Kosovë janë disa bashkëpunëtorë në pengim dhe se pas çdo gjëje fshihet një “plan djallëzor” të disa anëtarëve të BE-së për të vënë në skenë “Dayton 2”, vetëm se në vend të SHBA-ve këtë herë gjithçka do të ndodhte në Itali, shkruan Blic.
Këtë mundësi e ka paraqitur kryetari i Komisionit për Kosovë, Milovan Drecun, i cili ka vlerësuar se “sjellja e Kosovës në dialog nuk është aspak e rastësishme, por e planifikuar në bashkëpunim me disa shtete perëndimore”.
“Përndryshe, nuk do të thuhej vetëm jozyrtarisht në qarqet diplomatike se po përgatitet një propozim nga ndërmjetësuesit evropianë për të mbledhur ekspertë nga Kosova dhe Serbia në një moment dhe t’i mbyllim në një vilë, Roma ofroi që ta presë atë takim dhe se aty do të negociohet Asociacioni”, tha Drecun.
Afati për arritjen e marrëveshjes është gati, thekson ai.
“Do të negocionin derisa të arrinin një marrëveshje dhe më pas do të organizohej një konferencë donatorësh, të themi në korrik, ku do të mblidheshin disa mjete, zbatimi i të cilave do të shtyhej deri në momentin kur të arrihet një marrëveshje në përputhje me propozimin e BE-së”, tha Drecun.
Suzana Grubjeshiq nga Qendra për Politikë të Jashtme thekson se është e mundur që të shqyrtohen të gjitha idetë për të arritur progres në negociatat mes dy palëve.
“Dialogu nuk po ecën siç pritej dhe nuk ka indikacione se qëndrimet e Prishtinës dhe Beogradit janë konverguar për çështjen kyçe, që është Asociacioni. Prandaj, supozoj se në disa vende mund të ketë ide se si duhet ndryshuar diçka për të arritur një marrëveshje”, deklaroi Grubjeshiq.
Ajo shton se disa përvoja të mëparshme si Dejtoni apo Rambujeja në spekulime të tilla mund të shërbejnë si model që çon në rezultate.
“Përndryshe, i gjithë procesi është mjaft jotransparent dhe besoj se kështu do të mbetet, gjë që ka edhe të mirat edhe të këqijat”, thekson Grubjeshiq.
Nuk është hera e parë që përmendet një opsion i tillë dhe hera e fundit që u shfaq në opinion ishte kur u zbulua një nga versionet e propozimit evropian për Kosovën.
Në atë kohë, u njoftua se fuqitë ndërkombëtare kishin “një mënyrë të gatshme për të përshpejtuar arritjen e pajtimit duke nxjerrë liderët dhe ekipet negociuese nga zona e tyre e rehatisë dhe duke i bashkuar të gjitha palët në një vend, në mënyrë që të arrinin një marrëveshje brenda pak ditëve”.
Ish-diplomati serb Srećko Gjukiq ka besim në këtë ide dhe thekson se zgjidhje të tilla janë karakteristike për diplomacinë në situatat kur duhet të arrihen marrëveshje të mëdha.
“Ashtu si Dejtoni, negociatorët ‘mbyllen në vetvete’ dhe nuk dalin derisa të japin rezultatin. Falë ndërmjetësve nga BE dhe SHBA, Beogradi dhe Prishtina arritën marrëveshje të mëdha në Bruksel dhe Ohër. Tani është koha për t’i zbatuar ato. dhe është krejt realiste që në kërkim të zgjidhjes t’i drejtohen formulës së sprovuar, gjithmonë efektive të burgosjes së negociatorëve dhe të mos i lënë të shkojnë derisa të arrihet zgjidhja”, kujton Gjukiq.
Dhe këtë plan ai e lidh me arritjen e një kompromisi për një obligim që Kosova ka refuzuar ta zbatojë për dhjetë vjet.
“Në këtë rast bëhet fjalë për një zgjidhje për Asociacionin ku qëndrimet e dy palëve janë jo vetëm të largëta por edhe diametralisht të kundërta, përveç dy palëve të interesuara drejtpërdrejt, si ndërmjetës sigurisht që do të përfshiheshin edhe ekspertë ndërkombëtarë dhe zgjidhja unë jam i bindur se do të duhej të bazohej në ligjin ndërkombëtar dhe përvojën e vendeve të veçanta. Kjo sigurisht do të ishte parësore dhe jo pikëpamjet e Beogradit dhe Prishtinës, të cilat janë ekskluzive”, thotë Gjukiq.
Gjukiq vlerëson se është e qartë se duhet ndjekur një rrugë tjetër, e cila përfshin negociata deri në arritjen e marrëveshjes.
“Pas një kohe të caktuar, ndoshta një muaj, dy, tre ditë, rezultati do të shihte dritën e ditës. Nuk ka zgjidhje tjetër sepse janë provuar. Konferenca e donatorëve përfaqëson një ide të hershme, e cila duhet mirëpritur dhe mbështetur, dhe sigurisht askush nuk është i gatshëm të japë para për një projekt që nuk është paqësor”, beson Gjukiq.
Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq dhe kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, arritën një marrëveshje gojore për zbatimin e Marrëveshjes për Normalizimin e Marrëdhënieve më 18 mars në Ohër, me ndërmjetësimin e BE-së dhe mbështetjen e SHBA-së.
Më parë, më 27 shkurt në Bruksel, ata kanë pranuar, po ashtu pa nënshkruar, propozimin europian për normalizimin e marrëdhënieve.
Në 12 pikat e aneksit të marrëveshjes, Kurti u pajtua për formimin e Asociacionit dhe të dyja palët u pajtuan për formimin e Komisionit Monitorues dhe miratimin e Deklaratës për Personat e Zhdukur.
Gjithashtu është planifikuar një konferencë e donatorëve brenda 150 ditëve për të krijuar, siç u tha, një paketë investimi dhe ndihmë financiare për Kosovën dhe Serbinë.
Marrëveshja e Paqes e Dejtonit u nënshkrua më 14 dhjetor 1995 në Paris, duke i dhënë fund zyrtarisht luftës katërvjeçare në Bosnje dhe Hercegovinë.
Më parë ishte rënë dakord më 21 nëntor në bazën ushtarake amerikane Wright Peterson në qytetin e Dejton, Ohio, pas tre javësh negociata në të cilat morën pjesë presidentët e Bosnje-Hercegovinës, Serbisë dhe Kroacisë, Alija Izetbegoviç, Slobodan Millosheviq dhe Franjo Tuxhman dhe po ashtu diplomati amerikan Richard Holbrooke.
