Më 17 shkurt u bën 14 vjet shtet, që nga Shpallja e Pavarësisë së Kosovës. Kosova po e mbush një dekadë e gjysmë Pavarësi me përpjekje të shumta për zhvillim të mëtutjeshëm, e që ende ka mbetur shumë për tu dëshiruar, si shkak i keqqeverisjeve të deritanishme.
Në zgjedhjet e fundit, qytetarët e Kosovës vendosën për ndryshim, për një qeverisje më ndryshe që deri më tani nuk e kanë provuar. Pak ditë para se Kosova të mbushte 13 vjetorin e Pavarësisë, zgjedhjet nacionale e bën fituese Lëvizjen Vetëvendosje, me kryeministër Albin Kurtin.
Por si erdhi deri të Shpallja e Pavarësisë së Kosovës 14 vjet më parë, cilat ishin përpjekjet dhe rruga deri te Pavarësia?
Profesori dhe publicisti Binak Maxharraj në një prononcim për ‘Bota sot’ ka folur për rrugën e gjatë që e ka ndjekur Kosovën deri tek Shpallja e Pavarësisë. Ai thotë se historia e Kosovës është e dhembshme dhe shumë e përgjakshme, ajo gjatë historisë së saj të tmerrshme, por edhe të lavdishme kaloi nëpër baticat dhe zbaticat, ferret dhe tmerret me plotë dhimbje dhe sakrifica.
“Kosova kaloi nëpër këto katrahura të përgjakshme duke luftuar për çlirim dhe liri që historikisht kurrë më parë nuk e pati, sepse Kosova historikisht e pati fatin e keq që të ketë në afërsi bishat e Karpateve, serbët një popull primitiv, pa kulturë elementare njerëzore dhe pa histori, por që historinë e bëjnë duke pushtuar tokat e huaja dhe duke bërë gjenocid mbi shqiptarët autokton. Nga ana tjetër edhe pushtuesi tjetër i ardhur nga Anadolli, i cili qëndroi në këto troje për 500 vjet nuk u soll hiq më mirë se sa bishat e Karpateve duke i shtypur dhe dhunuar shqiptarët dhe duke i lënë pa kurrfarë të drejtash elementare, bile ua mohuan edhe të drejtën e gjuhës dhe arsimit”, thotë Maxharraj.
Më 17 shkurt u bën 14 vjet shtet, që nga Shpallja e Pavarësisë së Kosovës. Kosova po e mbush një dekadë e gjysmë Pavarësi me përpjekje të shumta për zhvillim të mëtutjeshëm, e që ende ka mbetur shumë për tu dëshiruar, si shkak i keqqeverisjeve të deritanishme.
Në zgjedhjet e fundit, qytetarët e Kosovës vendosën për ndryshim, për një qeverisje më ndryshe që deri më tani nuk e kanë provuar. Pak ditë para se Kosova të mbushte 13 vjetorin e Pavarësisë, zgjedhjet nacionale e bën fituese Lëvizjen Vetëvendosje, me kryeministër Albin Kurtin.
Por si erdhi deri të Shpallja e Pavarësisë së Kosovës 14 vjet më parë, cilat ishin përpjekjet dhe rruga deri te Pavarësia?
Profesori dhe publicisti Binak Maxharraj në një prononcim për ‘Bota sot’ ka folur për rrugën e gjatë që e ka ndjekur Kosovën deri tek Shpallja e Pavarësisë. Ai thotë se historia e Kosovës është e dhembshme dhe shumë e përgjakshme, ajo gjatë historisë së saj të tmerrshme, por edhe të lavdishme kaloi nëpër baticat dhe zbaticat, ferret dhe tmerret me plotë dhimbje dhe sakrifica.
“Kosova kaloi nëpër këto katrahura të përgjakshme duke luftuar për çlirim dhe liri që historikisht kurrë më parë nuk e pati, sepse Kosova historikisht e pati fatin e keq që të ketë në afërsi bishat e Karpateve, serbët një popull primitiv, pa kulturë elementare njerëzore dhe pa histori, por që historinë e bëjnë duke pushtuar tokat e huaja dhe duke bërë gjenocid mbi shqiptarët autokton. Nga ana tjetër edhe pushtuesi tjetër i ardhur nga Anadolli, i cili qëndroi në këto troje për 500 vjet nuk u soll hiq më mirë se sa bishat e Karpateve duke i shtypur dhe dhunuar shqiptarët dhe duke i lënë pa kurrfarë të drejtash elementare, bile ua mohuan edhe të drejtën e gjuhës dhe arsimit”, thotë Maxharraj.
Maxharraj thotë tutje se, Kosova historikisht kurrë nuk u dorëzua luftoi vazhdimisht me armiqtë e vetë për liri dhe pavarësi. Ishte ky një rrugëtim i përgjakur nëpër histori deri te pavarësia e saj, e cila u shpallë me 17 shkurt 2008, nga Parlamenti i Kosovës ku morën pjesë 109 deputet nga gjithsej 120 deputetë, serbët nuk votuan.
“Shpallja e Pavarësisë së Kosovës nuk ishte e rastësishme, por ishte një përpjekje titanike shekullore për liri dhe pavarësi. Për decenie dhe vite me radhë deri në qershor të vitit 1999 shqiptarët vazhdimisht u persekutuan, përjetuan pasojat e ndjekjes së tyre nga trojet e veta etnike, kështu sot si pasojë e dhunës, populli shqiptar është i vetmi popull në botë, i cili nga të gjitha anët kufizohet me popullin e vet, si pasojë e ndarjes dhe përndjekjes së tyre nga regjimet e tyre duke filluar që nga koha e Aleksandër Rankoviqit kur shqiptarët e sidomos inteligjenca persekutohej. Ai regjim burgosi dhe ndoqi nga vatrat e veta e deri te regjimi fashist i Slobodan Millosheviqit, i cili ishte edhe më i përgjakshëm se sa ai i Rankoviqit. Kasapi dhe satrapi Millosheviҫ bëri gjenocid të paparë mbi shqiptaret duke i ndjekur ata jashtë vendit, vrau dhe masakroi mbi 15 mijë shqiptarë, pleq, fëmijë, dhunoi mbi 20 mijë femra, nënat, vajzat dhe motrat tona dhe e shndërroi Kosovën në tokë të djegur. Por, populli shqiptar i Kosovës kurrë nuk ndenji duarkryq, rezistoi qëndrueshëm dhe vazhdimisht përmes organizimit të formave dhe rezistencës sidomos gjatë viteve të ‘80-ta dhe të ‘90-ta, atëherë edhe kur filloi shpërbërja e ish-Jugosllavisë sepse qëllimi i Serbisë ishte krijimi i Serbisë së Madhe duke tentuar t’i gllabërojë edhe republikat tjera. Nuk është e rastësishme që fillimet e para të shpërbërjes së ish-Jugosllavisë filluan bash këtu në Kosovë. Vlen të theksohet se vitet 1988-89 shënuan protesta masive të shqiptarëve të Kosovës ndaj politikës gjenocidale të Millosheviqit me ç’rast Serbia e suprimoi autonominë e Kosovës si element konstituiv i Federatës Jugosllave”, thotë ai.
Greva e minatorëve i lëkundi themelet e Jugosllavisë
Tutje, në rrëfimin e tij, Maxharraj thotë se, shkurti i vitit 1989 solli grevën historike të minatorëve të “Trepçës” si pretekst për suprimimin e autonomisë së Kosovës. Kjo grevë e minatorëve edhe i luajti themelet e ish-Jugosllavisë.
“Por, Serbia nuk ndalej. Ajo me 23 mars 1989 në Kuvendin e Kosovës me “vullnetin e qytetarëve” siç thuhej, por në seancë u morën në votim më shumë agjentë dhe spiunë të Serbisë dhe votuan duke e kthyer pas Kosovën, tani si pjesë përbërëse të Serbisë. Ky suprimim pati pasoja të mëdha sepse nga Policia e Kosovës e përbërë kryesisht nga shqiptarët u përzunë nga puna, filloi vënia në vazhdimësi e masave të dhunshme duke i larguar punëtoret nga puna. Vlerësohet se nga puna u larguan mbi 200 mijë punëtorë, u suprimua arsimi i lartë në Universitetin e Prishtinës ku u ndoqën studentët dhe arsimtarët në të gjitha nivelet e shkollimit. Ata filluan arsimin nëpër shtëpi private. Pra, ishte ky një aparteid i pashembullt ndaj shqiptarëve”, thotë Maxharraj.
Shfaqja e Rugovës
Profesori thotë se ishte Presidenti historik Ibrahim Rugova, i cili në gjithë atë aparteid u doli në ndihmë shqiptarëve duke e ndarë popullin shqiptarë nga regjimi i Millosheviqit dhe duke e organizuar jetën ndaras, duke krijuar “Shtetin paralel” në të gjitha fushat e jetës, e sidomos në shëndetësi dhe arsim.
“Presidenti historik Ibrahim Rugova me sukses dhe për lakmi e udhëhoqi rezistencën paqësore ndaj regjimit fashist gjenocidal të Millosheviqit dhe fuqishëm e sensibilizoi opinionin botëror në qendrat e vendosjes botërore, ndaj të cilit pati admirim të posaçëm Amerika e cila edhe i sugjeroi Rugovës që mos ta nisë luftën i pari në Kosovë sepse Kosova do të mbaronte përfundimisht, e udhëzoi që ta bëjë rezistencën pasive me mjete paqësore, sepse ende nuk ishin pjekë rrethanat për një luftë të armatosur, anipse Rugova kishte presion nga liderët tjerë e sidomos nga Tuxhmani i Kroacisë që ta filloj luftën, por Rugova e kundërshtoi kategorikisht duke e parë qëllimin djallëzor të Tuxhmanit”, thotë ai.
Maxharraj thotë se pavarësisht dhunës dhe presioneve që bëhej nga Serbia, Presidenti Rugova e organizoi edhe jetën politike krahas asaj institucionale.
“Më 2 Korrik 1990 para Kuvendit të Kosovës ishin mbledhë deputetët shqiptarë, sepse nuk lejoheshin të hynin brenda dhe nën masat e rrepta të policisë serbe dhe snajperëve për rreth Kuvendit të Kosovës e shpallën Deklaratën e Pavarësisë që e definonte Kosovën si Republikë, e cila u pasua edhe me nxjerrjen e Kushtetutës së Republikës së Kosovës me 7 shtator 1990 në Kaçanik. Më pastaj një vit më vonë pikërisht në shtatorin e vitit 1991, Kosova organizoi edhe referendumin për pavarësi dhe sovranitet të plotë të Kosovës, i cili pati sukses të plotë. Pasuan edhe zgjedhjet e para jashtë sistemit juridik të Serbisë, por në bazë të Kushtetutës së Kaçanikut u mbajtën edhe zgjedhjet e para ku për President zgjidhet si president i parë i Republikës së pavarur të Kosovës, Dr.Ibrahim Rugova dhe formon qeverinë në ekzil të udhëhequr nga kryeministri Bujar Bukoshi, i cili më vonë i doli si i pabesë, i cili edhe u rreshtua në krah të Shtabit të Rognerit. Ai u mor më shumë me kërcënime, sepse qëllimi i këtyre LPK-istave ishin paratë e 3% se sa vetë Bukoshi”, thekson profesor Maxharraj.
Ndërkaq, njohësi i çështjeve politike, Leon Duhanaj thotë se Pavarësia e Kosovës, ishte një proces i gjatë, i dhimbshëm dhe i mundimshëm, për realizimin e së cilës përpos sakrificës, është dashur të bëhet edhe shumë diplomaci.
“Duke nisur nga Rambujeja, e cila rezultoi me ndërhyrjen ushtarake të NATO-s, e që si opsion ishte paraparë një referendum, i cili pritej diku rreth vitit 2006, për fat të keq, pas luftës nuk shkuan gjërat ashtu siç duhej. Së pari, patëm një administratë të UNMIK-ut, e cila përpos që ishte me potencial të madh korruptiv, brenda saj kishte edhe shumë potencial armiqësor në raport me Kosovën dhe shqiptarët. Për fat të keq, edhe ne shqiptarët ramë në lajthitje dhe në vend që të tregohemi patriot me atdhedashuri, filluam të nxjerrim kapital personal, e klanor në kurriz të pronës publike gjë që shkaktoi zhgënjim gjithandej, pasi që pritshmëria kishte qenë e madhe”, thotë Duhanaj.
Ai thotë më tutje se, duke u bazuar mbi këtë zhgënjim, që për fat të keq e shfrytëzuan agjenturat e huaja të cilat çuan në devijim të idesë kombëtare që prodhuan trazirat e marsit të vitit 2004, të cilat jo vetëm na lanë të dërmuar dhe me shumë dëme materiale që u dashtë t'i kompensojmë, por edhe na e humbën fytyrën e viktimës para faktorit ndërkombëtar.
“Bota u tmerrua dhe u zhgënjye me potencialin agresiv dhe antiperëndimor, të cilin e shpërfaqëm. Si pasojë e kësaj Serbia përfitoi në terrenin diplomatik, duke ngritur çështjen e trashëgimisë ortodokse, e cila sipas tyre, por edhe sipas epilogut të trazirave, doli të jetë e rrezikuar! Paramendoni, trashëgimia ortodokse, e cila në masë të madhe është shqiptare, e të cilën shqiptarët e kishin ruajtur shekuj me radhë përpos që u vu në pikëpyetje nga një masë e manipuluar, por që për fat të keq, identifikohej me gjithë shqiptarët, ndikoi të ngrihen pikëpyetje të mëdha për synimet dhe sinqeritetin tonë karshi botës së civilizuar”, thotë ai.
Duhanaj thotë se, si pasojë e kësaj, në bisedimet e Vjenës, Kosova u detyrua të bëjë kompromise të mëdha karshi komunitetit serb, të cilët arritën, që politikisht edhe ta përvetësojnë të gjithë trashëgiminë ortodokse, duke marrë edhe rolin e mbrojtësit të saj nga shqiptarët.
“Nga Vjena rrodhi Plani Ahtisari, i cili edhe përpos lëshimeve të mëdha në raport me të drejtat e komunitetit serb, megjithatë parashihte Kosovën shtet të pavarur, por multietnik. Në këtë kohë, ishte tejet e rëndësishme qasja proaktive, e matur, por edhe e vendosur e politikës shqiptare në Kosovë. Për fat të mirë, patëm politikanë të përgjegjshëm në këtë aspekt. Edhe përkundër ndasive në skenën politike, çështje të rëndësisë kombëtare çdoherë u gjenden mënyra të bashkëpunimit dhe unitetit. Për fat të mirë, ky unitet na çoi edhe deri tek mbështetja ndërkombëtare për ta shpallur Kosovën shtet të pavarur”, thekson ai.
Deklarata Kushtetuese – gur themel i Pavarësisë së Kosovës
Miratimi i kësaj deklarate ishte padyshim një akt me rëndësi vendimtare për historinë më të re të Kosovës e të popullit shqiptar. Ky akt politiko-juridik ishte shprehje e aspiratave të popullit të Kosovës për liri dhe mëvetësi në rrethanat e reja që po krijoheshin asokohe ndër shqiptarët dhe në gjithë rajonin e Ballkanit. Shuarja e autonomisë po shënonte fillimin e serbizimit të Kosovës dhe në të njëjtën kohë paraqiste hyrje në një periudhë tepër të rëndë për shqiptarët, të cilët po trajtoheshin, jo vetëm si qytetarë të rendit të dytë, por edhe po u nënshtroheshin torturave sistematike nga regjimi kriminal serb.
Duke qenë të vetëdijshëm për momentin historik para të cilit ndodhej Kosova, delegatët e atëhershëm të Kuvendit të Kosovës, më 2 korrik të vitit 1990, miratuan publikisht (para Kuvendit të Kosovës) Deklaratën Kushtetuese, me të cilën Kosova u shpall njësi e veçantë në kuadër të federatës së atëhershme jugosllave. Ky ishte një akt historik i pritur moti dhe që shprehte aspiratat shekullore të popullit të Kosovës për mëvetësi shtetërore e territoriale nga Serbia. Nuk ka asnjë dyshim se Deklarata Kushtetuese e 2 Korrikut, të vitit 1990, shënon pikënisjen e shtetësisë së Kosovës.
Ndër përpjekjet e para ishte edhe miratimi i Kushtetutës së Kaҫanikut, kur filloi edhe formimi i shtetësisë së Kosovës. Kushtetuta e Kaçanikut u miratua më 7 shtator të 1990-s, nga delegatët shqiptarë të Kuvendit të atëhershëm, të cilët kishin shpallur Deklaratën e Pavarësisë më 2 korrik të atij viti.
Pas suprimimit të subjektivitetit politik dhe kushtetues-juridik të Kosovës nga ana e Serbisë, përmes ndryshimeve kushtetuese të dhunshme, për popullin e Kosovës dhe klasën e saj politike dhe intelektuale u shtrua dilema hamletiane - të jesh apo të mos jesh. Në këto rrethana u lind Alternativa politike (LDK), si lëvizje politike mbarëpopullore, nën udhëheqjen e presidentit legjendar, Dr. Ibrahim Rugova, e cila krijoi një platformë politike sui generis, për një status të ri për Kosovën. Duke u nisur nga e drejta universale për vetëvendosje dhe përcaktimin se vullneti i popullit është bazë e pushtetit shtetëror, Kuvendi i Kosovës, më 2 korrik 1990, miratoi dhe shpalli Deklaratën Kushtetuese, përkatësisht, Deklaratën e Pavarësisë.
Vëzhgimi parë ndërkombëtar i zgjedhjeve në Kosovë
Para 30 viteve, e diela e 24 majit 1992 ishte dita kur Republika e Kosovës e Deklaratës Kushtetuese të 2 Korrikut, e Kushtetutës së 7 Shtatorit 1990, dhe Referendumit të 26-30 Shtatorit 1991, i mbajti zgjedhjet e para pluraliste presidenciale e parlamentare me pjesëmarrje masive të mbi 90 për qind të qytetarëve dhe Dr. Ibrahim Rugova u zgjodh President i parë dhe historik.
Para ditës së zgjedhjeve, Dr. Ibrahim Rugova kandidat i vetëm për President të Kosovës paraqiste Programin: Kosova Republikë e pavarur e neutrale, shtet i hapur dhe i lirë në këtë rajon dhe në Evropë.
Zgjedhjet në Kosovë të para 30 viteve u mbikëqyrën nga 8 grupe vëzhguesish nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe nga shtetet evropiane. Këto zgjedhje janë një moment historik për Kosovën.
Zgjedhjet presidenciale e parlamentare të 24 Majit 1992 në Kosovë ishin zgjedhje të rezistencës gjithëpopullore kosovare të shqiptarëve që krijuan një rend demokratik dhe forcuan institucionalisht Republikën e shpallur të Kosovës në zhvillime historike, që pasonin Deklaratën e Pavarësisë të 2 Korrikut e Kushtetutën e 7 Shtatorit 1990, si dhe Referendumin e 26 deri 30 Shtatorit 1991, në të cilin për shtet sovran dhe të pavarur u deklaruan 99.87 për qind e qytetarëve pjesëmarrës masivisht në votim – 87,01 për qind.
Në Kosovë 24 Maji, me simbolikë shtetformuese, shënohet si Dita e Presidentit të Republikës së Kosovës, pas zgjedhjes në këtë ditë të gati para 30 viteve të Presidentit historik Ibrahim Rugova.