Më 23, 24 tetor, 1912 në afërsi të Kumanovës trupat serbe të Armatës së Parë u ndeshën me Armatën turke të Vardarit, me ç'rast epilogu i luftimeve rezultoi në fitoren e forcave serbe dhe shpartallimin e ushtrisë turke. Për pasojë mbi 10 mijë shqiptarë mbetën të vrarë në këtë betejë, si rrjedhojë e konfuzitetit që kishte zotëruar në radhët e armatës turke, e cila gjatë tërheqjes frontin ua kishte lënë shqiptarëve të papërgatitur për ballafaqim me serbët.
Historiografia serbe këtë betejë e kualifikon si fundin e dominimit Otoman në Ballkan dhe si prologun e kthimit triumfal të serbëve në Kosovë, Maqedoni deri në bregdetin shqiptar të Adriatikut.
Shtypi serb i asaj kohe kishte tituj bombastik: "Hakmarrje për Kosovën dhe Metohinë e shenjtë!"
Më 9 qershor 1999, në aeroportin sportiv Haxhitepe në Kumanovë, u nënshkrua Marrëveshja tekniko-ushtarake në mes të gjeneralëve të NATOs dhe oficerëve serbë.
Ky akt shënonte edhe kapitullimin e Serbisë në Kosovë.
Beteja e Kumanovës dhe Marrëveshja e Kumanovës kanë ndodhur në një hark kohor prej 87 vjetësh dhe në vetvete përbëjnë një cikël historik me bilance të ndryshme gjeopolitike e ushtarake.
Më 1912 Serbia triumfoi, por më 1999 - kapitulloi.
Kosova nga vetmia shekullore e mungesës së aleancave gjeostrategjike, për njëherë u bë një faktor që filloi të rotullohet në orbitën gjeopolitike.
Por, Serbia dhe Kosova tani sërish ndodhen në një konflikt të ngrirë, për shkak të mospranimit nga ana e Serbisë të realitetit në terren i krijuar pas vitit 1999 dhe për shkak të refuzimit të Kosovës që të trajtohet edhe më tej problem i brendshëm i Serbisë.
