Vizita e fundit e presidentit serb Aleksandar Vuçiq në Moskë dhe takimi i tij me presidentin rus Vladimir Putin përbëjnë një zhvillim të rëndësishëm në arkitekturën e sigurisë në Ballkanin Perëndimor. Ky artikull analizon dimensionet strategjike të kësaj vizite në kontekstin e një rilidhjeje ruso-serbe, implikimet që kjo sjell në raport me politikat e jashtme të Bashkimit Evropian dhe NATO-s, si dhe rrezikun që paraqet për stabilitetin në Bosnje dhe Hercegovinë, Kosovë dhe Mal të Zi. Argumentohet se kjo afrim midis Beogradit dhe Moskës përfaqëson një kërcënim të drejtpërdrejtë për sigurinë rajonale dhe sfidon rendin ndërkombëtar të mbështetur në vlera demokratike dhe integrim euroatlantik.
1. Hyrje
Ballkani Perëndimor mbetet një nga rajonet më të brishta në Evropë, ku përplasjet e interesave midis fuqive perëndimore dhe lindore ndihen më intensisht. Në këtë kontekst, vizita e Aleksandar Vuçiqit në Moskë në majë 2025, dhe takimi i tij me Vladimir Putinin, shënon jo vetëm një akt diplomatik, por një sinjal të qartë për një zhvendosje të qëllimshme strategjike drejt një boshti alternuar gjeopolitik: ai ruso-serb. Kjo ndodh në kohën kur Rusia është në izolim ndërkombëtar për shkak të agresionit në Ukrainë, dhe Serbia pretendohet të jetë në procesin e integrimit evropian. Ky zhvillim nxit një shqetësim të thellë për strukturat e sigurisë në rajon, veçanërisht në shtetet që ndodhen në linjën e parë të ndikimit rus dhe provokimeve serbe.
2. Bashkëpunimi Rusi–Serbi në kontekstin aktual
Serbia ka ruajtur historikisht lidhje të ngushta me Federatën Ruse – qoftë përmes marrëdhënieve kulturore, ekonomike apo ushtarake. Por, në vitet e fundit, këto lidhje janë zgjeruar në mënyrë të koordinuar në rrafshin politik dhe diplomatik. Takimi Vuçiq–Putin tejkalon formatin ceremonial dhe sinjalizon një bashkëpunim strategjik që sfidon ndikimin perëndimor në rajon.
Deklaratat e përbashkëta të liderëve, duke përfshirë retorikën mbi “mbrojtjen e interesave të serbëve jashtë Serbisë” dhe “zgjidhjen e drejtë për Kosovën”, janë në thelb shprehje të një qëndrimi revizionist dhe në mbështetje të projekteve secesioniste në Bosnje dhe Hercegovinë, veçanërisht përmes figurës së Milorad Dodikut dhe Republikës Sërpska.
3. Divergjenca me Bashkimin Evropian dhe dështimi i reformave
Në planin institucional, Serbia po tregohet gjithnjë e më pak e angazhuar ndaj proceseve reformuese që kërkohen nga Bashkimi Evropian. Vizita e Komisioneres për Zgjerimin, Marta Kos, në Beograd, nënvizoi dështimin e qeverisë serbe në përmbushjen e reformave të premtuara. Kritikave të saj iu bashkuan edhe eurodeputetët si Tonino Picula, i cili simbolikisht përmendi kolapsin e një ndërtese publike si shembull të korrupsionit dhe keqqeverisjes në vend.
Ndërkohë, Brukseli paralajmëron se Serbia, me qasjen e tanishme, nuk do të mund të jetë pjesë e zgjerimit të BE-së në vitet 2027–2028. Në vend që të përputhë politikën e jashtme me atë të BE-së, Serbia po ndjek një kurs të hapur konfrontues, me vizitën në Moskë si provokim të drejtpërdrejtë për BE-në dhe NATO-n.
4. Impaktet e mundshme në sigurinë rajonale
4.1. Bosnja dhe Hercegovina
Mbështetja e Vuçiqit dhe Putinit ndaj Milorad Dodikut dhe pretendimeve të tij për ndarjen e Republikës Sërpska është një sulm i drejtpërdrejtë ndaj Marrëveshjes së Dejtonit. Ky qëndrim përbën rrezik për ringjalljen e konfliktit etnik dhe dobësimin e strukturave shtetërore të Bosnjës.
4.2. Kosova
Në një klimë tensioni të lartë në veriun e Kosovës, vizita Vuçiq–Putin mund të interpretohet si mbështetje e veprimtarive të strukturave paralele dhe grupeve të dhunshme në veri. Ky bashkëpunim inkurajon një klimë destabilizuese, sidomos në dritën e përpjekjeve për integrim institucional të asaj zone në kuadër të shtetit të Kosovës.
4.3. Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut
Si anëtare të NATO-s, këto dy shtete janë në vijën e parë të operacioneve të ndikimit rus – përmes propagandës, dezinformimit dhe infiltrimeve politike. Qasja pro-ruse e Beogradit forcon narrativën e një bote “ruso-serbe”, e cila tenton të mobilizojë komunitetet serbe për qëllime anti-NATO dhe anti-BE.
5. Mesazhi i vizitës dhe qëllimet gjeopolitike
Vizita e Vuçiqit në Moskë nuk ishte një akt protokollar, por një deklaratë politike me disa shtresa mesazhesh:
• Ndaj BE-së: Serbia nuk është e gatshme të harmonizojë politikën e jashtme me unionin dhe është e vendosur të ndjekë një linjë autonome, përfshirë bashkëpunimin me një shtet agresor si Rusia.
• Ndaj NATO-s: Prania ruse në rajon mbetet reale dhe strategjike, me potencial për ndërhyrje hibride.
• Ndaj vendeve të rajonit: Një bashkëpunim i heshtur ruso-serb ekziston dhe synon të minojë integrimin dhe sigurinë e shteteve me orientim euroatlantik, si Kosova, Bosnja, Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut.
6. Përfundime dhe rekomandime
Takimi Vuçiq–Putin në Moskë duhet të kuptohet si pjesë e një strategjie më të gjerë të Serbisë për të ndërtuar një bosht gjeopolitik të bazuar në lidhjen me Rusinë dhe në refuzimin e vlerave të BE-së dhe NATO-s. Ky pozicion paraqet një rrezik të madh për sigurinë dhe stabilitetin në Ballkanin Perëndimor.
Rekomandime:
• BE dhe NATO duhet të ndjekin një qasje më të ashpër ndaj politikave të Beogradit që shkelin frymën e bashkëpunimit rajonal.
• Duhet rritur prania diplomatike dhe ushtarake në shtetet më të ekspozuara ndaj ndikimit rus.
• Vendet si Kosova, Bosnja dhe Mali i Zi duhet të mbështeten në ndërtimin e kapaciteteve kundër destabilizimit të jashtëm dhe propagandës.
Referenca:
• Bieber, Florian. The Western Balkans and the EU: Pathways to Integration. Springer, 2020.
• Judah, Tim. The Serbs: History, Myth and the Destruction of Yugoslavia. Yale University Press, 2009.
• Ruge, Majda & Knaus, Gerald. “The Danger of Bosnia’s Quiet Crisis.” European Stability Initiative, 2022.
• Raporte të OSBE, NATO dhe EEAS mbi zhvillimet në Ballkan (2023–2025).
