Në kohën kur Ballkani Perëndimor ndodhet në një udhëkryq vendimtar, Bashkimi Evropian ka përpara një provë historike: të tregojë nëse është vërtet një faktor i besueshëm i paqes dhe stabilitetit, apo nëse do të vazhdojë të tolerojë politika që thellojnë destabilitetin dhe inkurajojnë veprime që minojnë të drejtën ndërkombëtare. Serbia, për një dekadë e më shumë, ka ndjekur një linjë politike që përçan, provokon dhe refuzon të ballafaqohet me realitetin e pavarësisë së Kosovës, ndërkohë që ka përfituar nga fondet, programet dhe statusi i kandidatit për anëtarësim në BE.
Kjo qasje kontradiktore, e mbështetur në një tolerancë sistematike të Brukselit, ka sjellë pasoja të drejtpërdrejta në terren: tensione të vazhdueshme në veriun e Kosovës, krizë besimi ndërmjet palëve, dhe ndalim të përparimit drejt normalizimit të marrëdhënieve. Serbia vazhdon të operojë përmes strukturave paralele në Kosovë, të përdorë propagandën shtetërore për të delegjitimuar Kosovën si shtet i pavarur, dhe të mbajë lidhje të ngushta me Rusinë, sidomos pas agresionit rus në Ukrainë. Një qasje e tillë jo vetëm që është kundër politikave të përbashkëta të BE-së për fqinjësi dhe siguri, por minon përpjekjet e të gjithë rajonit për t’u integruar në strukturat euroatlantike.
Në këtë sfond, politika aktuale e BE-së mund të cilësohet si e dështuar, jo vetëm për shkak të mungesës së masave ndëshkuese ndaj Serbisë, por edhe për shkak të mungesës së një vizioni të qartë strategjik për rajonin. Pa një ndërhyrje vendimtare nga ana e BE-së, Serbia do të vazhdojë të sillet si një fuqi destabilizuese që bllokon çdo përpjekje për paqe dhe bashkëpunim rajonal.
BE-ja duhet të kuptojë se ruajtja e një qëndrimi neutral në një konflikt ku njëra palë – Serbia – refuzon të njohë sovranitetin e tjetrës, nuk është neutralitet, por bashkëfajësi. Mungesa e veprimit ndaj provokimeve të Serbisë i dërgon një mesazh të gabuar jo vetëm Ballkanit, por edhe vendeve të tjera që ndjekin me kujdes se si Bashkimi Evropian reagon ndaj sfidave gjeopolitike.
Masat që BE-ja duhet të marrë nuk janë vetëm çështje e sanksioneve ekonomike. Ato duhet të përfshijnë ngrirjen e statusit të kandidatit për Serbinë, ndalimin e fondeve të IPA-s përderisa nuk respektohen marrëveshjet e Brukselit dhe Ohrit, si dhe një përshkallëzim të bashkëpunimit me Kosovën, duke e trajtuar atë si partner të barabartë. Nëse BE-ja nuk e njeh realitetin e një Kosove të pavarur dhe të pakthyeshme, atëherë i hap derën alternativave që mund të çojnë në ndarje territoriale, konflikte të reja apo dështim total të projektit evropian në rajon.
E ardhmja e Ballkanit Perëndimor është një provë për vetë Bashkimin Evropian – për koherencën e vlerave që ai pretendon të mbrojë, për seriozitetin e angazhimit të tij gjeopolitik dhe për aftësinë për të qenë një aktor ndërkombëtar me peshë. Nëse kjo provë dështon, do të jetë shumë e vështirë të rikuperohet ndikimi i BE-së, jo vetëm në Ballkan, por edhe në skenën globale.
Tani është koha për të vepruar. Çdo vonesë i kushton rajonit me tensione, me mosbesim dhe me rrezik për përplasje. Dhe BE-ja do të mbahet mend jo për atë që tha, por për atë që nuk bëri.
