Në një intervistë të fundit me Mustafa Nanon, Nexhmedin Spahiu u përpoq sërish ta shtyjë përpara tezën e tij të vjetër e të dëmshme për identitetin shqiptar: të ashtuquajturin “komb kosovar”. Kjo nuk është teori moderne e mirëqenies qytetare, por një konstrukt i rrezikshëm politik që synon të krijojë ndarje të reja brenda një kombi që ka vuajtur mjaft ndarje të padrejta përmes historisë.
Për të kuptuar rrezikun e kësaj teze, duhet të kthehemi te faktet historike, jo te trillimet e sotme.
Kosova ishte dhe është pjesë e Shqipërisë Etnike
Lidhja Shqiptare e Prizrenit (1878) – akti i parë serioz shtetformues i shqiptarëve – u mbajt pikërisht në Kosovën e sotme, në Prizren. Aty, shqiptarët nga të gjitha vilajetet (Shkodra, Kosova, Manastiri, Janina) u bashkuan për të kërkuar bashkimin kombëtar në një shtet të përbashkët shqiptar, për të mbrojtur tokat nga copëtimi dhe për të ndalur shuarjen e kombit. Kjo është prova më e qartë që në vetëdijen politike të shqiptarëve, Kosova nuk ishte e ndarë nga Shqipëria, por pjesë thelbësore e saj.
Kur më 28 Nëntor 1912 u shpall Pavarësia e Shqipërisë, ajo u shpall në emër të gjithë shqiptarëve, përfshirë edhe ata të Kosovës. Përfaqësues nga Kosova kishin dërguar delegatë, dhe Isa Boletini me trupin e tij mbërriti disa ditë më vonë, jo sepse Kosova nuk ishte pjesë e shpalljes, por sepse duhej të ruhej kufiri verior i Shqipërisë nga kërcënimet serbe, pra vetë Kosova që sot trajtohet si e ndarë. Pasi forcat serbe u stabilizuan përkohësisht, Boletini erdhi në Vlorë.
Ai nuk erdhi për të shtuar Kosovën në aktin e pavarësisë – ajo tashmë ishte përfshirë qartë dhe haptas. Ai erdhi si përfaqësues i një pjese të kombit shqiptar që tashmë kishte shpallur bashkimin e vet me Shqipërinë.
Fjala e tij e njohur, kur i thanë të kujdesej për Kosovën, ishte:
“Unë jam mirë kur Shqipëria është mirë.”
Këto fjalë s’kanë nevojë për koment. Isa Boletini nuk e ndante Kosovën nga Shqipëria. Ai e shihte si një dhe të pandarë.
“Ministrit në Londër” – dhe padrejtësia që s’u ndal
Padrejtësia ndaj Kosovës ndodhi jo për shkak të mungesës së përfaqësimit shqiptar, por për shkak të politikave ndërkombëtare të kohës. Në Konferencën e Londrës (1913), fuqitë e mëdha ia dhanë Serbisë pjesën më të madhe të tokave shqiptare, përfshirë Kosovën, duke e ndarë kombin shqiptar më dysh. Kjo ndodhi kundër vullnetit të popullit shqiptar dhe për interesa të tjera gjeopolitike.
Në këngën popullore “Ministrit në Londër”, kujtohet se si Isa Boletini dhe të tjerë morën pjesë në mbrojtje të Shqipërisë, si shqiptarë nga Kosova. Kjo këngë nuk flet për ndarje, por për bashkësi. Ajo është simbol i pjesëmarrjes së Kosovës në përpjekjet për shtetin shqiptar dhe një kujtesë e tradhtisë ndërkombëtare që ndau tokat shqiptare me harta në tavolinë, jo për shkak të ndonjë vullneti popullor të ndarë.
Kombi kosovar: një shpikje pragmatike, jo historike
Ideja e një kombi kosovar nuk ka rrënjë historike, nuk ka as mbështetje kulturore dhe as morale. Ajo është një konstrukt politik që lindi pas Luftës së Dytë Botërore dhe u ringjall pas vitit 1999, si një zgjidhje pragmatike e përkohshme për t’i dhënë Kosovës drejtimin e vet politik pas përfundimit të sundimit serb.
Por pragmatizmi politik nuk mund të bëhet themeli i identitetit kombëtar. Ai mund të jetë mjet për mbijetesë, për ndërtim institucioni, për mbrojtje ndërkombëtare – por jo për mohimin e historisë, gjuhës, flamurit dhe gjakut që lidh shqiptarët në Kosovë me pjesën tjetër të Shqipërisë.
Nuk ka ndonjë dokument historik shqiptar që të ketë trajtuar Kosovën si njësi të veçantë kombëtare apo të pavarur. Në mendësinë tradicionale shqiptare, regjionet kanë qenë vetëm ndarje gjeografike, jo ndarje kombëtare. Ishim gegë e toskë, por gjithmonë shqiptarë.
Përfundim: Shteti i Kosovës po, kombi jo
Kosova është shtet – dhe kjo është e drejtë historike. Por Kosova nuk është komb më vete.
Ajo është pjesë e një kombi më të madh: kombit shqiptar, që padrejtësitë historike e ndanë, por që asnjëherë nuk u nda shpirtërisht.
Nuk ka nevojë për identitete të shpikura për të jetuar në liri.
Nuk ka arsye të fshihet përkatësia për t’u dukur modern.
Nuk ka ndershmëri në zëvendësimin e historisë me fantazi politike.
Jemi shqiptarë nga Kosova.
Bij të Lidhjes së Prizrenit, të Isa Boletinit, të Adem Jasharit.
Jemi ata që jetojnë në shtetin e Kosovës, por që i përkasin kombit shqiptar.
Dhe këtë të vërtetë as pragmatizmi politik, as ideologjitë e reja nuk mund ta fshijnë.
